|
— predmet va hodisalaming muayyan maqsadga qara-Bog'liq ‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslik— predmet va hodisalaming muayyan maqsadga qara-
t.ilgan hissiy bilish usulidir. Ilmiy kuzatish dalillar yig'ish uchun o'tkaziladi.
Lekin, kuzatishda kuzatuvchining kuzatilayotgan jarayon yoki hodisaga
to‘liq bog‘liqligi saqlanadi. Tadqiqotchi kuzatuvni olib borishda obyektni
o zgatira olmaydi, uni boshqarolmaydi yoki nazorat qila olmaydi.
2. Eksperiment
— kuzatishga qaraganda faol xususiyatga ega bo‘lgan
tadqiqot usulidir. Eksperiment kuzatishga nisbatan yuqoriroq darajadagi
bilish usulidir. Eksperim ent paytida oMchashlar olib boriladi,
o'iganilayotgan hodisalar obyektiv baholanadi. Ilmiy eksperiment hoziigi
zamonda insoniyat amaliyotining muhim qismidir. Ilmiy tadqiqotlaming
sohalariga qarab, tadqiqot qilinuvchi predmetlaming tabiatiga qarab,
eksperimentlar fikriy bo‘!ishi ham mumkin.
3.
0 ‘lchashlar
— bilish jarayonida narsaning miqdor tavsifnomasini
12
aniqlash usulidir. 0 ‘lchov odatda, o ‘rganilayotgan predmetni aniq qayd
etilgan xossa va belgilaiga ega bo'lgan boshqa biron-bir predmet bilan nisbatlash
yo‘li orqali amalga oshiriladi.
4. Analogiya
— (moslik. aynanlik, o ‘xshashlik) narsa va hodisalar
biror xususiyatlaming o ‘xshashligini o'rganish usulidir. Bu usul yordamida
ikki yoki bir necha predmetning o ‘xshash xususivatlari organiladi Masalan.
flzikada analogiyaga tebranish konturidagi, bir uchi mahkamlangan
prujinaning, suv yuzida suzib yurgan jism ning, mayatnikning va
hokazolaming tebranishlari misol bo‘la oladi. Analogiya usuli modellashtirish
jarayonida ishlatiladi.
5.
Modellashtirish
— obyektning ayrim xususiyatlari va belgilarini
|
| |
