uning o ‘zida emas, balki uning o ‘lchamlari kichiklashtirilgan, o ‘ziga aynan o'xshash nusxasida (modelida) ilmiy izlanishlar olib borish jarayonidir. Modellashtirish asosida tadqiq qilinayotgan obyekt bilan uning modeli o'rtasida o ‘xshashlik, muvofiqlik yotadi. Masalan, Boming atom modeli atomning murakkab xususiyatlarini aniqlashga imkon berdi. Am aliy, texnika fanlarida, k o ‘pincha, ilmiy tadqiqotlar ham eksperimental, ham nazariy izianishlami o ‘z ichiga oigan bir butun holda olib boriladi. 4-§. ILMIY IZLANISHLAR TARKIBI
Ilmiy izlanishlar strukturasi yetti asosiy bosqichdan iborat (1-rasm). 1. Muammolami qokyish. Bu bosqich nafaqat tadqiqot o ‘tkazilishi kerak bo‘lgan muammoni izlashni, balki ilm iy izlanishlarni aniq shakllantiríshni o ‘z ichiga oladi. Dastlabki axborotni to‘plash, ular bilan ishlash bo‘yicha o ‘tkaziladigan ishlar ham muammoni qo‘yish bosqichiga kiradi. 2. Dastlabki gipotezani berish va uni asoslash. Aniq shakllangan tadqiqotlaming maqsadni va to‘plangan dastlabki axborotlami tanqidiy tahlil qilish asosida ishchi gipotezalar ishlab chiqiladi. 3.Nazariy izlanishlar. Nazariy izlanishlar bosqichi fundamental fanlarda olingan qonuniyatlami analiz va sintez qilish, ulami tekshirilayotgan obyektga qo‘llash asosida hamda matematika va boshqa fanlar yordamida yangi, hali noma’lum qonunlami kashf etishlardan iborat boiadi (amaliy texnika tadqiqotlari uchun). Nazariy izlanishlaming maqsadi kuzatilayotgan hodisalardagi aloqalami imkoni boricha to'liqroq umumlashtirish, qabul qilingan ishchi gipotezadan ko‘proq natija olishdir. 13
1-rasm. Ilm iy izlam sh lar tarkibi: M q — n iu am m o q o 'y ish ; D A - dastlabki axborot.
