|
halqasi» bilan aniqlanadi degan g ‘oya eng muhim axborotdir. TeskariBog'liq ‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslikhalqasi» bilan aniqlanadi degan g ‘oya eng muhim axborotdir. Teskari
aloqalar halqasi o ‘zaro ta’sirning berk zanjiri bo‘lib, boshlang‘ich
harakatni natija bilan bog‘laydi. Bunda sharoitning o ‘zgarishi o‘z navbatida
keyingi o ‘zgartirishlarni keltirib chiqaradigan «axborot» bo‘ladi. Teskari
aloqalarga misol tariqasida aholi soniga ta’sir qiluvchi asosiy omillami
ko‘rib chiqaylik. Umuman olganda, har yili tug‘Oadigan bolalar soni
32
aholi soniga mutanosibdir. Ma’lum vaqt o ‘tgandan so‘ng tug‘ilgan bolalar
o‘sib-ulg‘ayib o'zlari ota-ona bo'lishgach, ulardan tug'ilgan bolalar hisobidan
aholi soni yanada oshadi. Bu ijobiy teskari aloqa halqasiga misoldir. Bunday
kontur aholi soni o'sishining tezlashishini beradi.
Biroq, kishilar o ‘limiga ta’sir qiluvchi ko‘pgina omillar ham mavjud.
Insonlarning tug‘ilishiga ham, o ‘limiga ham aholi daromadlarining
darajasi, sog‘liqni saqlash va maorifning holati, aholi yoshining tarkibi
va atrof-muhitning ifloslanganligi ta’sir ko‘rsatadi. 0 ‘lgan kishilarning
soni aholi umumiy sonining o ‘lim koeffitsiyenti (hududlar va odamlar
yoshi guruhlari bo‘yicha o ‘rtachasi) ko'paytmasiga teng bo‘ladi. Umuman
olganda, aholi sonining oshishi kishilarda o ‘limning oshishiga olib keladi,
bu esa aholi sonining kamayishini tezlashtiradi va salbiy teskari aloqaga
misol bo‘ladi. Agar tug‘ilish o ‘limga nisbatan yuqori boisa, aholi soni
ekvapotensial bo‘yicha oshadi.
Tizimli struktura tamoyillaridan, «Halqali teskari aloqalar» tizimiga
ikki turdagi o ‘zgaruvchilar: sathlar va sur’atlar kiritilishi kerakligi kelib
chiqadi. Sathlar — tizimning to‘plovchisi, sur’atlar esa sathlarning
o'zgarishini chiqaradigan oqimdir. Masalan, bank balansi — tizim sathidir,
|
| |
