|
Biosfera — eming hayot mavjud bo‘lgan qismidir. Akademik V.l.Ver-Bog'liq ‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslikBiosfera — eming hayot mavjud bo‘lgan qismidir. Akademik V.l.Ver-
nadskiy nazariyasi bo‘yicha biosferaning yuqori chegarasi yer sathidan
taxminan 20 km yuqorida joylashgan Quyoshdan keluvchi, tirik
organizmga qirg'in keltiruvchi ultrabinafsha nurlarning asosiy qismini
ushlab qoluvchi ozon qatlami bilan chegaralanadi.
Biosferaning pastki chegarasi esa yer sathidan 3—3,5 km chuqurlikdan
o'tadi. Bu chegara shunday harorat bilan aniqlanadiki, unda hayot bo‘lishi
mumkin emas. Vemadskiy bu haroratni + 100°C deb qabul qilgan. Inson
hayotiga muhim ta’sir ko‘rsatganligi sabab biosfera tabiiy fanlar tadqiqotlari
uchun murakkab obyekt hisoblanadi.
Biosferaning xususiyatlarini o ‘rganish, aw alo, inson tomonidan
qilinayotgan ta’sirning natijasini o'rganishda, ko'plab tajribalar o'tkazish
lozim bo'ladi. Bu esa mumkin emas. Biosfera bilan bevosita tajriba
0
‘tkazish,
uning benihoya qimmatligida emas, balki insoniyat hayoti uchun o ‘ta
xavfliligidadir. Birorta muvaffaqiyatsiz o ‘tkazilgan tajriba odamzodning ham,
biosferaning ham yo‘q bo‘lishiga olib kelishi mumkin.
Bunday holatdan chiqishning yo‘li — matematik modellashtirishdir.
Insonning o ‘tkazgan ta’siri natijasida biosfera holati to‘g‘risida axborot
olishning yagona yo'li matematik modeldir.
10-§. FAKTLAR VA AN’ANALAR. FIKRIY MODELLAR
So‘nggi yillarda dunyo bo‘yicha atrof-muhitning tobora ifloslanib
borayotganligi to‘g‘risida turli axborotlar mavjud. Sanoati rivojlangan
ayrini shaharlar havosi tarkibida zararli moddalarning xavfli konsentrat-
siyasi qayd etilmoqda. Yer osti suvlarining ifloslanishi, ichimlik suvlari-
ning yetishmasligi vujudga kelmoqda va hokazo. Bizning mintaqamizda Orol
dengizi havzasi muammosi ko‘ndalang bo‘lib turibdi. Bularning hammasi
|
| |
