ahamiyatini belgilashda va ekoturizmning
prinsiplarini ishlab
chiqishda asosan uning tabiatni muhofaza qilishdagi o £rniga katta
e ’tibor berildî. Shuning uchun ham ekoturizmning tabiatga salbiy
ta ’sixini tadqiq qilish haqidagi ma’lumotlar
u davr adabiyotlarida
deyarli uchramaydi. Bu o‘sha vaqidagi to‘g‘ri y o i edi.
Chunki, ekoiurizmning asosiy resursiari va obyektlari “Alohida
muhofaza qilinadigan hududlar” , “Milliy parklar” va “ Davlat
tabiat qo‘riqxona”lari boiganligidan ekoiurizmning tabiatga
salbiy ta ’sirlarini yuzaga chiqaiish xalqaro tabiatni muhofaza
qilish tashkilotlarining qarshiligiga
albatta duch kelishi mumkin
b o ‘lardi. Shu bilan birga u davrlarda ilmiy-texnika taraqqiyoti
tabiat va uning resurslarini yemirib borayotgan, tabiatni muhofaza
qilishda davlatlar tabiat qo'riqxonalarini va milliy parklarni iashkil
qilishni kuchaytirgan vaqtlar edi.
Ekoturizmning tabiat muhofazasidagi o ‘m i va ahamiyati dunyo
ekologik turizmida dunyo mamlakatlarining ko£pchiligida amaliy
jihatlardan isbotlangandan keyin (AQSH, Kanada,
Avstraliya,
Yevropa davlatlari, Afrikada ekoturizm rivojlangan davlatlar,
Hindiston, Yaponiya) asrimiz
boshlanish davriariga kelib
ekoturizmning tabiatga salbiy ta ’sixlari yuzaga chiqa boshladi. Bu
haqda ko‘plab misollarni keltirish mumkin.
O 'tgan asrning 70—SO-yillarida iqtisodiy rivojlangan AQSH,
Kanada va Yevropa davlatlarida ommaviy turizm kuchli rivojlanib
bordi. Turizm va antropogen bosimning tabiatga salbiy ta ’siri
haqida birgina misol keltiramiz. Masalan, 1973—1983-yillarda ana
shunday ta ’sirlar natijasida Yevropa mamlakatlari bo'yicha daryo
va ko‘llarda turistik marshrutlar 40% ga,
dengizdagi marshrutlar
70% ga qisqardi, tabiiy o ‘rmonlarining 60% i ommaviy turizmdan
zarar ko‘rdi, payxon qilindi.
A Q Slining Balinger kan’onida iuristik transport oqimining
kuchayishi va turistik infratuzihnalarning markaziashuvi natijasida
atrof hudud tuproq qatlamining 86%
i tabiiy unumdorligini
yo£qotdi. Shu yillarda AQSHning milliy parklarida, Alpda, Nepal
davlatidagi alpinizm turizmi kuchli rivojlangan Everest tog'i yon
178
bag‘irlarida, Janubiy Amerikadagi m ashhur Inklar so‘qmog‘ida,
Nepalning Annapurna to g lari yon bag‘irlarida
turistik rekratsion
yemirilish kuchayib ketdi59.
Turizmdagi ommaviy va ekologik rivojTanishning tabiatga va
uning resurslariga salbiy ia’siri haqidagi birinchi ilmiy maqola G ‘arbiy
Germaniyalik R.Yunkning “ 1 ga cho'milish joyida qaneha turistlar
bor” mavzusidagi maqolasi bo‘lib qoldi. Shundan keyin 1981-yilda
X.Vaysning “Shveysariyada iandshafflaming
asia-sekinlik bilan
yemirilishi va ulami qutqaxish iadbirlari” mavzusidagi kitobi nashr
qilindi va boshq. Shundan keyin xorij ekoturizmida ekoturizmning
tabiatga salbiy ta ’siri darajalarini o‘rganishga katta e’tibor berildi.
