m a’lum bir masofada ajralib turadi. «Dam» so‘zi ma’lum
ma’noda
chegaralangan, qaram socz. Bu so'zning m a’nosi
«mehnat» so‘zi bilan birgalikda ancha oydinlashadi. Ya’ni
mehnatsiz dam bo‘lmaganidek, dam ham mehnatsiz yuzaga
chiqmaydi.
Mutlaq mehnat tananing bioenergiyasini yo‘qotadi va tana
organizmini sog‘lomlik bahosidan kasallik inqiroziga, hatto o‘limga
ham olib keladi. Bu inqiroz yo'lida unga charchoq, holsizlanish
qarama-qarshilik qiladi — bu dam olishdir. Faqatgina dam olish
va tikianishdan tana organizmi ishga yaroqlilik qobiliyatini
saqlab
qoladi.
Yana shuni ham ta’kidlash kerak-ki, patalogiyadagi mutlaq dam
olish ham tana organizmi uchun xavfli hisoblanadi. Charchoq,
holsizlanish faqatgina mutlaq mehnatdan emas «faqat dam» olish
natijasida ham kelib chiqadi, tana organizmi kuchsizianib qoladi.
Shuning uchun ham organizmdagi moddalar almashinuvini,
bioenergjyani saqlash uchun mehnat qilish talab qilinadi. Mehnat
va dam olishni jufi, biri-biridan ajralmagan
holda qabul qilish
insonning biologik tur sifatida yashash shakllaridan eng muhimi
hisoblanadi. «Dam»ga nisbatan «bo£sh vaqt» tushunchasî o'zida
ijtimoiy mazmunni anglatadi, insonning jamoadagi o ^ va ruhiy
holatini bildixadi.
Bo‘sh vaqtning tavsifi odamlaming hayot faoliyati jihatlari
bilan, estetik dunyoqarashlari, ijtimoiy me’yorlari va qoida-yu
huquqlari, an’analari va urf-odatlari bilan boglanib ketadi hamda
bu
xususiyatlami umumlashtirishga, saqlashga, rivojiantirishga
xizmat qiladi. Bo‘sh vaqtning kiassik, gumanistik konsepsiyasi
ruhiy g‘oya sifatida o‘zining boshlanishini qadimgi grek falsafasida
topadi. Bo£sh vaqt Aristotel asarlarida ham rivojlantirilgan.
Bo‘sh vaqt — insonni aqliy va ruhiy dam oldiruvchi, axloq-odob,
ma’naviy jihatdan yuqoriga ko‘taruvchi, fan bilan shug‘ullanish,
san’at bilan bahramand bo‘lish imkoniyatlarini yaratadi.
Bo‘sh vaqtning quvonchi
- bekorchilik emas balki, shaxsning
kamol topishida, ichki va tashqi hissiyotlari, tuyg‘ularini
187
takomillashtirishda va rivojiantirishda eng bebaho va e’zozli vaqt
hisoblanadi. Bu esa Aristotel bo‘yicha erkin insonning yashashidagi
bahoni va oliy maqsadni tashkil qiladi. «Shaharlarda aholining
to ‘planishi odamlarda rekreatsiyaga talabni kuchaytirdi va ular bu
talabni-ehtiyojrii qondirish uchun so‘hm
tabiat va iqlixniy qulay
joylami izlay boshladi. Bu izîanishlar turistik harakatning hududiy
joylanishini keltirib chiqardi. Natijada oddiy qishloqlar bo‘lgan
Sopot, Кашг, Monte-Karlo, Nitssa, Sharnoni, Davosiar hozirga
kelib xalqaro turizm markazlariga aylandi»64.
Germaniyalik olim I.T.Kol o‘zining «Jamoaviy harakat va
ular yaratgan ko'ngil ochish xizmailari va suv kurortlari» asarida
dam olislming
eng mahsulli usuli
