Jahon mam lakatlarining davlat tuzumi

ruvchi organ parlam entda, ijro etuvchi organ esa 
hukum atda bo‘ladi. 
Respublikalar prezidentlik va 
parlam entlik turlariga bo‘linadi. 
Prezidentlik 
respub- 
likalarida prezident hukum at boshlig'i lavozimidan 
tashqari juda katta vakolatlarga ega (AQSh, Rossiya, 
0 ‘zbekiston, Lotin Am erikasidagi davlatlar). 
Parlament 
respublikalarida davlat boshlig‘i bosh vazir hisoblanadi, 
prezident vakolati chegaralangan bo‘ladi (GFR, Italiya, 
Avstraliya, Hindiston). MDH davlatlarining barchasida 
respublika shakli mavjud.
M a’muriy-hududiy tuzulishiga ko'ra davlatlar unitar 
va federativ turlarga bo‘linadi.
9.3. Jahonning tabiiy resurslari
Geografik muhit deb, yer tabiatining kishilik jam iyati 
tarixi taraqqiyotini hozirgi bosqichda o‘zining hayoti va 
ishlab chiqarish faoliyati bilan bevosita ta’sir ko‘rsatib 
turadigan qismiga aytiladi.
Jamiyat tabiatdan tobora ko‘proq resurslarni oladigan 
va tabiatga ko'proq chiqindilar chiqaradigan bo‘lib 
qoldi, natijada bir-biri bilan bog‘langan ikkita quyidagi 
muammo vujudga keldi: a) tabiiy resurslardan oqilona 
foydalanish; b) atrof-muhit muhofazasi.
Tabiiy resurslar tiklanadigan, tiklanmaydigan, tugay- 
digan va tugamaydigan turlarga bo'linadi.
Tiklanm aydigan tabiiy resurslarga foydali qazilm alar 
kiradi, tiklanadigan tabiiy resurslarga tuproq biologik 
resurslari kiradi.
278

Mineral resurslar. 
M ineral resurslar quyidagi tur­
larga bo'linadi: a) yoqilg'i-energetika (ko'm ir, neft, gaz, 
yonuvchi slaneslar), rudali (qora va rangli metallar), 
nometall (tog'-kon xomashyosi, qurilish xomashyosi), 
yoqilg'i foydali qazilm alari kelib chiqishiga ko'ra 
cho'kindi bo'lib, u asosan botiqlarda joylashadi. Jahonda 
3,6 m ingdan ortiq ko'm irli havzalar va konlar bo'lib, ular 
quruqlik maydonining 15% ini tashkil qiladi. Asosiy 
ko'm ir zaxiralari Osiyo, Shimoliy A m erika va Yevropada 
bo'lib, o'nta yirik havzada to'plangan, neft-gaz konlarining 
umumiy soni 35 mingta, ularning 600 dan ortiq havzalari 
o'rganilgan, 500 tasidan neft-gaz qazib olinadi.

Download 8,32 Mb.