Sovitgichlardan foydalanish




Download 1,24 Mb.
Pdf ko'rish
bet43/86
Sana11.06.2024
Hajmi1,24 Mb.
#262670
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   86
Bog'liq
birlamchi ishlov berish saqlash va quritish

Sovitgichlardan foydalanish. 
Sovitgichlar uchun zarur haroratga etkazib tez sovitish asosiy 
qoidadir. Noz-ne‟matlar tez sovitilsa zararli mikroorganizmlarning rivojlanishi bartaraf etiladi, mahsulot 
saqlash muddati uzayadi va nobudgarchilik kamayadi. Buning uchun katta hajmli sovitgichlarda 
maxsulotni dastlab tez sovitib oladigan xonalari bo‟ladi. Bu tartib qo‟shimcha xarajatlarga olib kelganligi 
uchun hozirda mahsulotni doim saqlanadigan kameralarga to‟g‟ridan-to‟g‟ri joylash tobora odat tusiga 
kirib bormoqda. 
Sabzavot va mevalarning‟ ba‟zi turlari ancha uzoq muddatda doimo sovitilgan holatda turishga 
muhtoj. Bu, ayniqsa, to‟la etilmagan kartoshkaga taalluqlidir. Yig‟ishtirish paytida yog‟in-sochinda 
qolgan piyoz va sarimsoq piyozni saqlash joylari oldindan quritib olinishi kerak. 
Kameralar qanday usulda sovitilishidan qat‟i nazar, harorat va muhit namligi keskin o‟zgarmasligiga 
hamda mahsulot terlamasligiga e‟tibor berish lozim. Qatta hajmdagi kameralarga mahsulot joylashtirish 
10-15 kun davom etadi. Qar kuni kamera sig‟imiga nisbatan taxminan 10 foiz miqdordagina mahsulot 
joylanadi. Agar sovitilgan kameraga tashqaridan ko‟plab iliq mahsulot kiritilsa, u erdagi meva va 
sabzavotnnng terlashiga yo‟l qo‟yilib, kasallik avj olishiga sabab bo‟lishi mumkin. 
Shuni hisobga olib, tez sovitishga bardosh bera olmaydigan mahsulot turi va navlari avval kameraga 
to‟liq joylanib, so‟ngra sovitish tizimi ishga tushiriladi. Sovitish uskunalarining qudrati aynan shu turdagi 
mahsulotni sovitishga mos bo‟lishi kerak. Sovitgich xonalaridan sabzavotlarni olib chiqish paytida, ular 
terlamasligi hamda xarorat tez o‟zgarishi natijasida aynimasligi uchun, sovitilgan mahsulotni ham darxol 
issiq binoga ko‟chirib bo‟lmaydi, Shu sababli qishga saqlanayotgan sabzavot va mevalarni savdo 
do‟konlariga yuborishdan oldin haroratning yarmicha past bo‟ladigan oraliq kameralarda yoki yuk 
chiqarish yo‟laklarida birmuncha ilitib olinishi lozim. 
Sabzavot va mevalar sovitgichlarga, albatta idishlarda joylanadi. Qozirda qo‟llab kelinayotgan idish 
turlari har xil bo‟lib, transportlarda tashishda va uncha uzoq turmaydigan mahsulotlarni saqlashda 
foydalaniladigan kam sig‟imli qutilar, o‟rtacha xajmli qutilar, urinmaydigan mevalarni saqlash va 
transportda tashish uchun ishlatiladigan katta hajmli konteynerlardan iboratdir. 
Sovitgichda bir xil tagligi bo‟lgan idishlardan foydalanish kameralarga maxsulot joylash ishlarini 
soddalashtiradi. Andoza kattaligi 800×1200 mm keladigan ikki to‟shamali tagliklar juda qulaydir. Taglik 
ustiga mahsulotlar qutilarda joylanib, blok paket hosil qilinadi. Katta sig‟imli konteynerlar kartoshka, 
piyoz, sarimsoq, ildizmevalar karam va mevalarning ba‟zi turlari uchun juda qulaydir. Konteynerlarning 
afzalligi ularning dalaning o‟zidayoq yuklab, hech qaerda qayta ag‟darmay bevosita saqlash joyiga 
etkazilishidadir. Faqat omborxonalardagina emas, balki dalada ham yuklash-tushirish mexanizmlari etarli 
bo‟lsa katta tejamkorlikka erishish mumkin. 
Paketlar ham, konteynerlar ham 3-5 qavat qilib bir-birining ustiga joylanadi. Bunda sun‟iy 
sovitiladigan mavjud kameraning hajmidan samarali va oqilona foydalanish ko‟zda tutiladi. Ayni vaqtda 
mahsulotning holatini nazorat qilib borish, har bir paketni shamollatib turishga imkon tug‟iladi. Mo‟‟tadil 
havoning erkin yurib turishi uchun har bir paketning atrofidan 5 sm joy qoldirilishi kerak. Maxsulot 
taxlari orasida ham shunday masofa bo‟lishi lozim. 
Sovitish kameralaridan mahsulot chiqarib yuklashda unda qolayotgan qismining terlashiga yo‟l 
qo‟ymaslik kerak. Qamma mahsulot birdaniga olinsa, harorat asta-sekin ko‟tarilib, saqlash kamerasining 
o‟zida, qisman olinsa, kamera yo‟laklarida ilitib olish kerak. 
Sabzavot va mevalarni, omborlarga joylashda quyidagi usullar qo‟llanadi: 
Idishlarda joylash eng zamonaviy usul bo‟lib, mahsulot yuklash-tushirishdagi barcha jarayonlarni 
to‟liq mexanizasiyalashga imkon beradi. Kartoshka uchun ishlatiladigan, kattaligi 0,9×0,9×0,9 m 
o‟lchamli va qariyb 450 kg sig‟imli ombor konteynerlari keng tarqalgan. Qozirgi vaqtda tagi 0,8×1,2 m 
kattalikdagi konteynerlar ham ishlatilmoqda. Undan tashqari hajmi 30 kg keladigan qutilardan ham 
foydalanilayapti. 
Idishlarga qo‟yiladigan asosiy talablarga binoan, ularning hamma turlari namunaviy taglikka qulay 
joylashadigan va kamida 3,5-5 m balandlikdagi taxlar hosil qilishga imkon beradigan holatda mustahkam 
bo‟lishi kerak. 

33 
Quti joylangan konteyner va tagliklarni tashish uchun ko‟pincha akkumulyatorli elektr yuklagichlar 
qo‟llaniladi. Yelektr yuklagichlar erkin harakat qiladi va qo‟l mehnatisiz omborxonani jadal sur‟atlar 
bilan mahsulotga to‟ldiradi.
Tabiiy ravishda shamollatiladigan omborlarda kartoshka va ildizmevalarni xirmonlab (uyumlab) 
joylash usulidan ko‟p foydalaniladi. Bunday uyumlarning kattaligi 3×3-6×6 m va undan kattaroq bo‟lib, 
hajmi 10-30 tonnaga boradi. U qadar baland bo‟lmagan omborlarda esa 1,8-2 m qalinlikdagi uyum 
omborning 40-45 foizi hajmidan to‟liq foydalanish imkonini beradi. 
Sabzavotlar 
xirmonga 
quyidagicha 
tushiriladi. 
Savat, 
qop, 
qutilarga 
joylangan 
maxsulotli 
avtomashina omborxona yo‟lagiga, ya‟ni bevosita omborxonaga kiritiladi. Avtomashinadagi mahsulot 
uyumga to‟kiladi. Shu bilan birga bu usulda aravachalar, taxta tarnovlar, tushirgichlar, qo‟shma 
transportyorlar ham ishlatiladi. Avtomashina kirmaydigan omborlarda esa mahsulot yon devorlarga 
o‟rnatilgan tuynuk va tarnovlar orqali tushiriladi. Kartoshka va ildizmevalarning tushish tezligini 
kamaytirish uchun brezentli to‟siqlar va englar qo‟llaniladi. 

Download 1,24 Mb.
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   86




Download 1,24 Mb.
Pdf ko'rish