Kisim chizig„i   Kesuvchi tekkislik izini ko„rsatishda  qo„llaniladi.  7

MATERIALLARNI CHIZMALARDA GRAFIK BELGILASH 
(GOST 2.306-68) 
№ 
Materiallar nomi 
Belgilanishi 
1.
Metall materiallar  
2.
Metallmas materiallar 
3.
Yog„och ko„ndalang kesimda 
4.
Yog„och bo„ylama kesimda 
5.
Fanera  
6.
Kselolit (yog„och qipiqli preslangan plita,dsp) 
7.
Tolali (shisha paxta)
8.
Armaturasiz beton 
9.
Armaturali beton 
10.
Terilgan g„isht 
11.
Shisha va shaffof materiallar 
12.
Suyuqliklar  
13.
Tabiiy grunt 
14.
Qum (va boshqa sochiluvchan) materiallar

1.7-chizma 
GOST 2.302-68 BO„YICHA MASSHTABLAR TARTIBI 
 
T/r 
Masshtab turi 
Belgilanishi 
1 
Kichraytirish masshtabi 
1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10; 1:15; 1:20; 1:25; 1:40;
1:50; 1:75; 1:100; 1:200; 1:400; 1:500; 1:800; 1:1000 
2 
Natural masshtab 
1:1 
3 
Kattalashtirish masshtabi 
2:1; 2,5:1; 4:1; 5:1; 10:1; 20:1; 40:1; 50:1; 100:1 

CHIZMALARDAGI YOZUV (shrift)LAR. GOST 2304-81 
Chizmalarga yoziladigan, raqamlar va belgilar GOST 2304-81 bo‟yicha belgilangan 
qoidalar asosida bajarilishi shart. Chizma shriftlarining konstruksiyasini to‟g‟ri bajarish 
maqsadida modul katakchalari ichiga yozib o‟rganish tavsiya qilinadi. GOST 2304-81 bo‟yicha 
chizma shriftlarining asosiy o‟lchamlari keltirilgan. Bular shrift nomerlari, harf chiziqlarining 
yo‟g‟onligi, harflarning balandligi, eni, harflar, so‟zlar, qatorlar orasidagi masofalar va 
boshqalardir.
Shrift parametrlari 
Belg
i-
lanis
hi 
Nisbiy
o‟lcham 
O‟lchamlar, mm 
Shrift o‟lchami: 
Bosh harflar balandligi 
Yozma harflar balandligi 
Harflar orasidagi masofa 
Qatorlar orasidagi minimal 
qadam 
So‟zlar orasidagi minimal 
masofa 
Harf chiziqlarining qalinligi 
h 
c 
a 
b 
e 
d 
(10/10)h 
(7/10)h 
(2/10)h 
(17/10)h 
(6/10)h 
(1/10)h 
10d 
7d 
2d 
17 
6d 
d 
2,5 
1,8 
0,5 
4,3 
1,5 
0,2
5 
3,5 
2,5 
0,7 
6 
2,1 
0,3
5 
5 
3,5 
1 
8,5 
3 
0,5 
7 
5 
1,4 
12 
4,2 
0,7 
10 
7 
2 
17 
6 
1 
14 
10 
2,8 
24 
8,4 
1,4 
20 
14 
4 
34 
12 
2 

1.8-chizma 
1.9-chizma 

1.10-chizma 
Masshtablar 
Har qanday chizishni boshlashingizdan oldin, birinchi navbatda chizmaning qanaqa kattalikda 
bo‟lishi kerakligi haqida bir qarorga kelishingiz kerak. Buyumni chizilgan har xil ko‟rinishlari bir-
biriga tegib turmasligi kerak yoki bir-biridan ancha uzoqda ajralib turishi kerak. Agar siz buni qila 
olsangiz va hali ham buyumni haqiqiy o‟lchamda aniq chiza olsangiz bu juda yaxshi. Bu har doim 
bo‟lavermaydi, chunki ba‟zi buyumlarning o‟lchamlari qog‟oz o‟lchamiga nisbatan juda katta bo‟lishi 
mumkin yoki buyumning o‟lchami uni aniq tasvirlash uchun juda kichik bo‟lishi mumkin. Ikkala holda 
ham buyumni masshtabda tasvirlash kerak bo‟ladi. Masshtab buyumning o‟lchamiga qarab olinishi 
shart. Buyumni juda kichik elektron qismi o‟zining haqiqiy o‟lchamiga nisbatan 100 marta kattalashtirib 
chizish kerak bo‟lishi mumkin yoki ba‟zi xaritalarning haqiqiy o‟lchamlari millionga bo‟linib chizilishi 
mumkin. Ular oddiy qoidaga o‟xshab ko‟rinadi, lekin jiddiyroq olib qaraladigan bo‟lsa, bu 
masshtabdagi taqsimlashlar odatdagi santimetr yoki millimetrlar emas. Bu masshtablar juda foydali, 
lekin shunaqa vaqt keladiki boron bir masshtabsiz aniq o‟lchamda chizishni xohlaysiz. Siz chizmadagi 
har bir o‟lchamni istalgan masshtabda chiza olasiz, lekin aniq masshtabingizni belgilab 
olmaguningizcha bu ham uzoq vaqtingizni oladi va zerikarli bo‟ladi. Shuning uchun bu bo‟lim sizga 
o‟zingiz xohlagan masshtabni qanday qilib qurishni ko‟rsatib beradi. 

Download 2,93 Mb.