|
ko’prik oralig’i (tuynugi) L
|
| bet | 6/10 | | Sana | 08.06.2024 | | Hajmi | 0,51 Mb. | | #261568 |
Bog'liq Suniy inshotlar JAVOBLARko’prik oralig’i (tuynugi) L0 - oqimning oqishiga perpendikulyar bo’lgan hisoblangan suv sathi bo’yicha olingan, oraliq tayanchlar qalinligi hisobdan chiqarib tashlana-digan qirg’oq tayanchlari yoki ko’tarma konuslarining ichki qirralari orasidagi gorizontal o’lcham.
ko’prik balandligi H- qoplaning eng Yuqori nuqtasidagi yoz chillasidagi o’rtacha suv sathigacha bo’lgan masofa (SEPS)
ko’prik ostidagi bo’sh balandlik Ho-baland suv sathidan yoki kema yura oladigan hisobiy sathdan oraliq qurilmalarning ostigacha bo’lgan ko’prik ostidagi eng kichik masofa.
tayanch balandligi h-uning tepasidanergacha bo’lgan masofa.
oraliq qurilmaning qurilish balandligi ho-oraliq qurilma ustki yuzasidan uning eng pastki qismigacha bo’lgan masofa.
hisobiy oraliq l-ikkita yonma-yon turgan tayanchlar o’qlari orasidagi masofa.
8.Temirbeton ko‘priklar haqida umumiy malumotlar.
Temirbeton ko’priklarning rivojlanish tarixi 1873-yildan boshlanadi, o’shanda fransuz olimi Mon’e temirbeton ko’prikka patent oladi. Uning ko’prigi (1 rasm) sistemasi arka ko’rinishida qubba oraliq qurilmali bo’lib, massiv tayanchlar bilan qisib qo’yilgan. Ko’prikning oraliq qurilmalari va tayanchi bir qancha metall sterjenlardan iborat bo’lgan yaxlit karkas qilib birlashtirilgan. 1875-yilda Fransiyada shu sistemada xususan parkda piyodalar o’tadigan uzunligi 16m va kengligi 4m bo’lgan temirbeton ko’prik qurilgan.
Birinchi temirbeton ko’priklar ko’rinishi tosh ko’priklarga o’hshagan va arkali sistemada qurilgan. Faqat svodining qalinligi, agar u tayanch chizig’idan tashqida saqlangan bo’lsa, inshootning materialini ko’rsatgan.
1892-yilda Fransuz Gennebik bo’ylama sterjenlar ko’ndalang xomutlardan iborat armaturalash sistemasini taklif etdi. U zamonaviy temirbeton inshootlarga o’tishni taminladi. Uning taklifiga asosan qovurg’ali ko’prik konstruksiyalari paydo bo’ldi, bu keyinchalik arkali va balkali temirbeton ko’priklarning rivojlanishiga imkoniyat tug’dirdi. Ularning yuz yildan ortiq rivojlanish davrida ko’priklarning xar xil sistemalari yaratildi. Temirbeton juda qulay konstruksiya bo’lib chiqdiki, undan metall, yog’och, tosh ko’priklardan olingan konstruksiya shaklidan tashqari faqat temirbetonga xos bo’lgan eng maqbul konstruktiv shakllar yaratildi.
Ko’priklarning konstruktiv shakllari yopiladigan oraliqning kattalashishiga qarab o’zgarib bordi. Arkali ko’priklarda 50m gacha bo’lgan oraliqda arkaning qubba qismida, ko’ndalang oraliqlarni qo’llash amalga oshirildi. Buning natijasida qubba ustuning tepa qismidan ajratildi, undan keyin vertikal devor va yurish qismiga ajratildi. Qubba, devor va balkadan iborat sistema hosil bo’ldi. Devorlar qubbaning eniga tayangan xolda yurish qismini ushlab turdi.
Arkali ko’priklarning oralig’ini uzaytirish keyinchalik qubba ustida yurish qismini oralig’i uzaytirish hisobiga amalga oshirildi. yurish qismini yupqa plitalarini qovurg’ali plitalarga almashtirish zaruriyati paydo bo’ldi. Plitadagi qovurg’alar yurish qismidan tushiadigan kuchlarni ma’lum nuqtaga to’pladi, u erdan kuchlar devorga emas, qubbaga ustunlar orqali uzatildi.
Arkali ko’priklarning umumiy tuzilishidagi keyingi o’zgarishlar maqbul sistemani yaratishga olib keldi, arkaning ustun (kolonna) laridan tushiadigan kuchlarni qubba emas, aloxida arkalar qabul qildi, ularni soni yurish qismidagi qovurg’alar soni va kolonnalarni ko’ndalang qatordagi soniga teng bo’ladi. Bu sistemani keyingi rivojlanishida arkalar soni o’tish qismidagi qovurg’alar sonidan ko’ndalang bo’ylama balkalarni qo’llash hisobiga, bo’ylama to’sinlar o’tish qismi plitalari bilan birgalikda ushlab turishini taminlaydi.
Katta oraliqlarni yopishni o’zlashtirishda yuk ko’taruvchi arkalarning oraliq qurilma tarkibida soni 2ta gacha kamaydi. Harakatning oraliq qurilmaning pasti qismiga o’tkazish imkoniyati paydo bo’ldi. Keyingi harakat oraliq qurilmaning pastki qismida joylashgan sistemalarda o’tish qismi satxida tortqilar qo’llab, vertikal tasir qiluvchi kuchlarning gorizontal tarqaladigan bosimi(raspor)ni tayanchga tasirini bartaraf etildi.
Temirbeton balkali ko’priklar XIX-asrning oxirlarida oraliq qurilmasi yupqa plita shaklidagi oraliq uzunligi 6m gacha Mone armaturasi tadbiq etilgan holda 1marta paydo bo’ldi,
|
| |
