-chizma. Xo'jalik jarayonlari va hisob siyosatining bog'lanishi

harakatidan iborat ekan. X o‘jalik operatsiyalarini buxgalteriya hi- 
sobida aks ettirish, boshqarish obyekti haqida kerakli axborotlarni 
olish m ablagiardan samarali foydalanish darajasini baholash im- 
konini beradi. Shuning uchun ham ular buxgalteriya hisobining 
asosiy mazmunini tashkil qiladi.
Iqtisodiyotning yuksalishi omillaridan biri mulkchilik shak- 
li turliligiga erishib, davlat mulkchiligining yagona hukmronligiga 
chek q o ‘yishdir. Hozirgi davrga kelib xo‘ja lik korxonalari, muas- 
sasalari, konsern va birlashmalari nafaqat davlat mulkiga, balki 
xususiy, jam oa, aksionerlar mulkiga ham da qo ‘shma korxonalar 
m ulkiga ham asoslanmoqda. Korxonalar qaysi mulkchilik shakli- 
ga asoslanganligi va ularning faoliyat turi, doirasiga k o ‘ra, ulardagi 
x o ‘jalik m ablag‘lari miqdori ham da hajmi turlicha b o ‘ladi.
Buxgalteriya hisobi korxonalar faoliyatini o ‘rganib, unda sodir 
b o ‘lgan jarayonlar hisobini yuritar ekan, demak, buxgalteriya hiso­
bining obyektlari aktivlar, majburiyatlar, xususiy kapital, zahiralar, 
daromadlar, xarajatlar, foyda, zararlar va ular harakati bilan bog‘liq 
x o ‘jalik jarayonlari hisoblanadi.
Buxgalteriya hisobining yuqorida qayd etilgan obyektlarini 
quyidagi tarzda guruhlash mumkin:
1. X o‘jalik m ablag‘lari.
2. X o‘jalik m ab lag larini tashkil topish manbalari.
3. X o‘jalik jarayonlari.
X o‘jalik m ablag‘lari guruhidagi hisob obektlari tarkibini qu­
yidagi chizmada k o ‘rish mumkin (1 4,4-chizma).
X o‘jalik m ablag‘larini yaxshi o ‘rganish va buxgalteriya hi- 
sobining yuritishni osonlantirish m aqsadida ular turkumlanadi. 
X o ‘jalik m ablag‘lari turkumlanayotganida ularning quyidagi xu- 
susiyatlarini e ’tiborga olish zarur:
- xo'jalik m ablaglari dan foydalanish xarakteriga ko'ra;
- x o ‘jalik m ablag‘larini korxona faoliyatida qatnashish xarak­
teriga k o ‘ra.
X o‘jalik m ablag‘lari birinchi xususiyatiga k o ‘ra quyidagi tur- 
larga bo‘linadi:
30

Download 0,98 Mb.