|
Magnitorazvedka dalillarini sifatli talqin qilish
|
| bet | 7/8 | | Sana | 26.05.2023 | | Hajmi | 1.28 Mb. | | #65184 |
Bog'liq 1hojiake (3) Anvar kurs ishi, 5-MAVZU. DAVLATNING BYUDJET - SOLIQ SIYOSATI, Guruhlangan va interval variatsion qatorlar, 4-amaliy (1), 52775, New Doc 2023-09-13, Doc1, 아동중심교육 형성의 역사적 배경, Nurmatova Azima Abdullajon qizi (1), Маълумот шаклиузб Нурафшон, Нурафшон Маълумотнома 22.12.2023, olimpiyada oyinlarida yengil atletika Magnitorazvedka dalillarini sifatli talqin qilish.
Profillar va izodinama xaritalarida bitta ob’ektga tegishli anomaliyalar ajratiladi va kuzatiladi, har xil jinslar kontaktlari xolati belgilanadi, tuzilmalar konturlari kuzatiladi. Izometrik Za anomaliyalari tik magnitlangan izometrik geologik ob’ektlarga to‘g‘ri keladi; cho‘ziq izodinamalarga cho‘ziq geologik tuzilmalar va alohida qatlamlar to‘g‘ri keladi. Agar tik magnitlangan jismga maydon Za anomaliyasi bitta ishoraga ega bo‘lsa, unda bu jinslarning boshqa qutbi katta chuqurlikda ѐtganini bildiradi; agar jismning pastki qismining chuqurligi yuqori qismining chuqurligidan kam farq qilsa, unda yuqori qismi ta’siridan hosil bo‘lgan kuchli anomaliya atrofida pastki qutbi ta’sirida hosil bo‘lgan kuchsiz teskari ishorali maydon kuzatiladi. Kuchsiz anomaliyalarning taqsimlanish maydoni jinslarning ѐtish yo‘nalishini bildiradi. Agar jismlarning magnitlanganligi qiyalik bo‘lsa, unda maydon tuzilishi murakkab bo‘ladi va grafiklar assimetrik bo‘ladi. Geomagnit maydonining vertikal tashkil etuvchisi (Z) anomaliyalarning yuqori gorizontal gradientlar uchastkalariga har xil magnit xususiyatiga ega bo‘lgan jinslar kontaktlariga to‘g‘ri keladi. Kuzatilgan anomaliya – yig‘indi anomaliya hisoblanadi (o‘lchamlari, xususiyatlari va ѐtish chuqurligi har xil bo‘lgan ob’ektlar ta’sirida hosil bo‘lgan anamaliyalar to‘plami). Magnit maydonini transformatsiyalash ayrim jismlar hosil qilgan anomaliyalarni belgilash (ajratish), ma’lum bir intervaldagi chuqurlikda ѐtgan ob’ektlar bilan bog‘liq bo‘lgan anomaliyalarni kuchaytirish imkonini beradi. Katta chuqurliklarda ѐtgan ob’ektlarga bog‘liq bo‘lgan anomaliyalarni nisbatan kuchaytirish uchun (Er yuzasiga yaqin bo‘lgan kichik chuqurliklarda joylashgan jismlar anomaliyalarini susaytirish (so‘ndirish) hisobiga) maydonning o‘rtacha qiymatini ma’lum bir doira ѐki kvadrat maydoni bo‘ylab topish ѐki uning yuqori yarim makon uchun qayta hisoblash usulidan foydalaniladi. Bunda o‘rtacha qiymatni hisoblash radiusi ѐki qayta hisoblash balandligi qanchalik katta bo‘lsa, regional anomaliya shunchalik kuchaygan bo‘ladi, lokal (mahalliy) anomaliya shunchalik so‘ngan bo‘ladi. Kesimning yuqori qismidagi tuzilmalar va ayrim jismlar bilan bog‘liq bo‘lgan anomaliyalarni kuchaytirish uchun magnit maydonning birinchi va ikkinchi tartibli gradientlari hamda farqli anomaliyalari hisoblanadi. Har xil chuqurlikda ѐtgan ko‘zg‘atuvchi massalar ta’siridagi anomaliyalarni ajratishni maydonni chastotali saralash deb ko‘rish mumkin. Bunga o‘rtacha qiymatni va boshqa darajalarga (balandlikka) qayta hisoblash, yuqori tartibli gradientlarni hisoblash usullari kiradi.
Magnit anomaliyalarning intensivligi asosan ruda jismlari va jinslarning magnitlanish intensivligiga bog‘liq. Magnitlanishning umumiy intensivligi qoldiq va induktiv magnitlanish yig‘indisidir.
Qolgan magnitlanish jinslar va rudalar allaqachon magnitlangan va xuddi tabiiy magnit bo‘lganida namoyon bo‘ladi. Ular, ehtimol, magmadan jinslarning paydo bo‘lishi va shakllanishi vaqtida yoki uzoq muddatli metamorfizm va Yerning ilgari mavjud bo‘lgan magnit maydonining ularga ta'siri paytida magnitlangan.
Yerning zamonaviy magnit maydonida jinslar va rudalarning induksion magnitlanishi ularning magnit sezgirligi x bilan aniqlanadi. X qiymati jinslarning magnit maydonda magnitlanish qobiliyatini ko‘rsatadi. Tog‘ jinslarining tarkibi har xil bo‘lgani uchun ular turli xil x qiymatlariga ega va bir xil maydonda turli intensivlikda magnitlangan.
J jinslarning magnitlanishi Yerning T magnit maydoniga proporsionaldir
J = T
Magnit sezuvchanlik proportsionallik omili rolini o‘ynaydi. Tabiiy geologik shakllanishlarning x qiymatlari juda keng diapazonda, million martadan ko‘proq farq qiladi. Shuning uchun magnit sezuvchanlik qiymati ko‘pincha 10-5 birlikda ifodalanadi. SI.
X qiymatiga ko‘ra barcha minerallar uch guruhga bo‘linadi:
- diamagnetik,
- paramagnit,
- ferromagnit.
Diamagnit minerallar (vismut, mis, oltin, kumush, olmos, qo‘rg‘oshin, kvarts, gips va boshqalar) eng past sezgirlikka ega 0, odatda (1-2) 10-5 SI birliklari tartibida. Bunday minerallar magnit anomaliyalarni yarata olmaydi.
Paramagnit minerallar (platina, granat, turmalin, muskovit, biotit va boshqalar) magnit sezgirligi 0, (20-90) 10-5 birlik. SI. Ularning katta to‘planishi bir nechta nanotesla anomaliyalariga olib kelishi mumkin.
Ferromagnit minerallar (magnetit, titanomagnetit, gematit, pirrotit) magnit sezgirlikning eng yuqori qiymatiga ega: magnetit - 4-25 birlik. SI, titaomanyetit - 10-5-25 birlik. SI, pirrotit - 10-2-10-1 birlik. SI.
Tog‘ jinslarining magnit xossalari kimyoviy va mineralogik tarkibiga, tuzilishiga, jinslardagi dia-, para- va ferromagnit moddalarning nisbati va ularning miqdoriga bog‘liq.
Magmatik jinslar kislotali (granitlardan) asosli (gabbro) va ayniqsa, ultrabazik (peridotitlar) ga magnit sezgirlikning ortishi bilan tavsiflanadi. Metamorfik jinslar magnit sezgirlikning turli qiymatlariga ega bo‘lishi mumkin. Cho‘kindi jinslar odatda zaif magnitga ega; kimyoviy cho‘kmalar (ohaktoshlar, dolomitlar) magnit bo‘lmagan.
Xulosa
Bu usul Yer magnit maydonini kuzatishga asoslangan. Ma’lumki, yer po‘stini tashkil qiluvchi jinslarning magnit kirituvchanligi, havoniki kabi, birga yaqin. Shuning uchun ham Yer magnit maydoni kuchlanish chiziqlari Yer shari atrofidagi bo‘shliqdangina emas, balki litosferadan ham o‘tgan bo‘ladi.
Yerning magnit maydoni ta’sirida ba’zi geologik ob’ektlar va strukturalar tabiiy magnitlarga aylanadi va o‘zining atrofida xususiy magnit maydonini hosil qiladi. Bu magnit maydon yerning magnit maydoniga qo‘shilib, uning kuchlanishini oshiradi va magnit anomaliyasini vujudga keltiradi.
Magnit anomaliyalari har xil turdagi magnitometrlar bilan o‘lchanadi va olingan natijalar chizmalar va xaritalar shaklida tasvirlanadi. Magnit maydonining kuchlanish birligi ersted (e) hisoblanadi.
Magnitorazvedka kuzatish natijalarini tahlil qilishda quyidagilarga e’tibor berish kerak: birinchidan, magnit anomaliyalarining intensivligi struktura shakllari va geologik hosilalarni tashkil qilgan tog‘ jinslari va minerallarning magnit moyilligiga va shu orqali magnitlanish darajasiga bog‘liq. Demak, geologik hosilalarning magnitlanish darajasi atrofidagi tog‘ jinslarinikiga qaraganda qancha katta bo‘lsa, magnit anomaliyasining intensivligi ham shuncha katta bo‘ladi.
2 -rasm. Mahalliy tanalar ustidagi magnitometrik godograflar: a-vertikal qatlam ustidagi; b-qiya yotgan qatlam ustidagi; v-gorizontal yotgan qatlam ustidagi va g-shar ustidagisi. 1-vertikal magnitlanishdagi (Z chizmasi; 2-qiya magnitlanishdagi (Z chizmasi; 3- magnitlanayotgan maydon vektor yo‘nalishi.
Ikkinchidan, magnit anomaliyasining kattaligi magnitlangan geologik ob’ektning o‘lchami bilan uzviy bog‘liq. Uchinchidan, magnitlangan geologik ob’ektning yotish chuqurligi oshishi bilan magnit anomaliyasining intensivligi va maydoni kuchlanganligi kamayib boradi. Yer yuzasiga yaqin joylashgan geologik ob’ektlari maydon gradienti tez o‘zgarishi (izogipslar bir-biriga juda yaqin joylashishi) bilan tavsiflanadi. Mana shu xususiyatlarga qarab magnitlangan geologik ob’ektning yotish chuqurligini aniqlash mumkin.
Anomaliya va magnitlanish vektori hosil qiluvchi geologik ob’ektlarning fazoda tutgan o‘rni va yotish shakllarini magnit anomaliyasi chizmasi orqali aniqlash mumkin. Masalan, vertikal yotgan ob’ekt ustida magnit anomaliyasi chizmasi simmetrik, qiya yotganda esa asimmetrik shakllarda bo‘ladi (11-rasm). Magnit anomaliyasi chizmasining shakli magnitlangan geologik ob’ektning shakliga bog‘lik bo‘ladi.
Magnit maydonni o‘lchash uchun asboblar magnitometrlar deb ataladi. Yerning magnit maydonidagi o‘zgarish darajasi va tabiatini baholash uchun uning to‘liq vektorining kattaligi va yo‘nalishini o‘lchash shart emas. Uning har qanday elementi bo‘yicha muntazam kuzatuvlarni amalga oshirish kifoya. Er magnit maydonining vertikal komponentini o‘lchaydigan Z-magnitometrlar ayniqsa keng amaliy qo‘llanilishini oldi.
Geomagnit maydonni o‘lchash dizayni va printsipiga qarab, mavjud
- optik-mexanik,
- fluxgate,
- proton,
- kvant magnitometrlari.
Zamonaviy magnit qidiruv uskunalari nT ning o‘ndan bir qismigacha bo‘lgan magnit maydon o‘lchovlarining aniqligini ta'minlaydi. Piyodalar, avtomobillar va masofaviy havo va kosmik magnit tadqiqotlar uchun mo‘ljallangan qurilmalar dizayni jihatidan sezilarli darajada farqlanadi.
|
| |
