|
-rasm. Kombinatsiyalangan 380-220-110 kV kuchlanishli ko‘p zanjirli HLBog'liq ma\'ruza4-rasm. Kombinatsiyalangan 380-220-110 kV kuchlanishli ko‘p zanjirli HL
tayanchi.
Demak, uch fazali zanjirlar soniga qarab tayanchlar turlanadi:
•
bir zanjirli,
barcha nominal kuchlanishlardagi HL da qo‘llaniladi;
•
Ikki zanjirli
, Rossiyada 35-330 kV kuchlanishli HL qo‘llaniladi, horijda esa 380-
500 kV kuchlanishli liniyalarda qo‘llariladi.
•
Ko‘p zanjirli
, horijda aholi zich yashaydigan, yerning tan narhi qimmat bo‘lgan
hududlarda HL sining trassasini tejash maqsadida qo‘llaniladi.
Bu yerda, yuqori qavatda ikki zanjirli 380 kV kuchlanishlig faza o‘tkazgichlari
joylashgan, undan pastda ikki zanjirli 220 kV kuchlanishli liniya faza o‘tkazgichlari
joylashtirilgan, traversaning eng pastki qismiga ikki zanjirli 110 kV li kuchlanishli liniya
faza o‘tkazgichlari ilingan. Bu tayanchning vertikal o‘lchami 63,4 m dan iborat, biroq
gorizontal gabariti esa bor yo‘g‘i 34 m ni tashkil qiladi.
Ikkinchi alomatiga
o‘tkazgichlarni mahkamlash usuli
asos bo‘lib xizmat qiladi.
Bunda birinchi navbatda o‘tkazgichlarni
tutib turuvchi qisqichlarga
mahkamlanadigan
oraliq tayanchlarga
ajratiladi. Bu tayanchlarning asosiy turi bo‘lib, barcha tayanchlarnin
90 % ga yaqin qismini tashkil etadi. Bundan tashqari ular o‘tkazgichlarni tortib turuvchi
qisqichlarga mahkamlanuvchi anker tayanchlarga ajratiladi. Bu tayanchlar 2-rasmda
eskizi ko‘rsatilgan, anker oraliq oxirlariga (anker hudud) joylashtirilgan.
Trassada joylashuviga qarab tayanchlar, hududning to‘g‘ri qismida joylashgan, va
burchak (yoki anker burchagi), liniya trassasining yo‘nalishi o‘zgaradigan (buriladigan)
nuqtalarida joylashgan tayanch turlariga bo‘linadi. Bu nuqtada tayanchga o‘tkazgich va
trosslarning og‘irlik kuchining yo‘nalishi burilish ichki burchagining bissektrissasi
bo‘ylab yo‘nalgan bo‘ladi. Shuning uchun oddiy oraliq tayanchlardan farqli o‘laroq ta’sir
etuvchi kuch momentiga qarshi tura olishi uchun burchak tayanchlari ikki yoqqa
qaraydigan bo‘lishi kerak. Burilish burchagi 20 ° dan ortadigan joylarda burchak
tayanchlari o‘rnatiladi.
Konstruktiv tayrlanishi
ga qarab tayanchlar
erkin turuvchi
va
tortib turuvchi
tayanchlarga ajratiladi. Tortib turuvchi metall trosslar, bir uchi tayanchning yuqori
qismiga mahkamlanib ikkinchi uchi tuproqqa 2-3m kirib borgan anker plitalarga
mahkamlanadigan, erkin turuvchi tayanchlar kabi mustahkamligini ta’minlagan holda va
tayanchga ishlatilovchi materiallarni tejab uni tan narhini kamaytirish maqsadida
qo‘llaniladi.
Tayanchlar yog‘och, temir-beton va metalldan iborat
materiallardan
tayyorlanadi.
O‘zbekistonda yog‘och tayanchlar nominal kuchlanishi 35 kV gacha bo‘lgan HL da
ishlatiladi. AQShda kuchlanishi 345 kV bo‘lgan HL da yopishtirilgan yog‘och tayanchlar
foydalanish tajribasi bor. 5-rasm da erkin turuvchi kuchlanishi 110 kV bo‘lgan HL dagi
yog‘och tayanch misol tariqasida keltirilgan.
Tayanchning pastki (
ulama
) qismi tuproqqa 2,5 m chuqurlikkacha kirib boradi.
Musahkamlikni kuchaytirish maqsadida tayanchning pastki qismiga teshiklarni to‘sib
turuvchi bo‘ylama
rigellar
mahkamlanadi. Hozirgi vaqtda yog‘och tayanchlarning pastki
qismi hizmat qilish muddatini oshirish maqsadida temir betonlardan tayyorlanmoqda.
Chunki temirbeton tagliklar yog‘ochdan tayyorlangan tayanchlarni chirishini oldini oladi.
Shuning uchun ham yog‘och tayanchning boshqa – ustun, traversa va kashak (yoki
shamol ta’sirini yoqotadigan) elementlari antiseptik moddalar bilan shimdiriladi.
Yog‘och tayanchlar qarag‘ay va eman daraxtlaridan tayyorlanadi.
Ustun qismi tag qismiga sim
belbog‘lar
orqali mahkamlanadi.
|
| |
