1-ma’ruza. Kirish. Kirish. Fanning maqsad va vazifalari. Energetika taraqqiyotida elektr uzatish liniyalarining konstruktiv-mexanik qismlari axamiyati

Download 1,74 Mb. Pdf ko'rish
bet	2/48
Sana	13.05.2024
Hajmi	1,74 Mb.
	#228686

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 48

Bog'liq
ma\'ruza

n
s
), liniyalar bir zanjirli (
n
s
=
1), ikki zanjirli (
n
s
= 2) va ko‘p zanjirli (
n
s
> 2) turlarga bo‘linadi. 24291-90 Gostga binoan
o‘zida o‘zgaruvchan tokli, bitta to‘liq faza o‘tkazgichlarini mujassamlashtirgan
liniyalarga
bir zanjirli
havo liniyalar, ikkita to‘liq faza o‘tkazgichlarini
mujassamlashtirgan liniyalarga
ikki zanjirli
havo liniyalari deb yuritiladi. Mos holda ko‘p
zanjirli havo liniyalari deb, o‘zida ikkitadan ortiq komplekt faza o‘tkazgichlarini
mujassamlashtirgan liniyalarga aytiladi. Komplekt faza o‘tkazgichlari bir xil yoki har xil
nominal kuchlanishlarga ega blishi mumkin. Ohirgi holatdagisi
kombinatsiyalangan
liniyalar deb ataladi.
Bir zanjirli havo liniyalari bitta tayanchda o‘rnatiladi. Ikki zanjirli liniyalar yoki
ikkita alohida tayanchlarga yoki bitta tayanchga o‘rnatiladi. Shubhasiz ohirga holatdagisi
trassa bo‘ylab joylashgan liniya hududini bir muncha qisqartiradi, biroq tayanchning
massasi va vertikal o‘lchamlarini oshiradi. Aholi zich yashaydigan va yerning tan narxi
birmuncha yuqori joylarda birinchi jihat hal qiluvchi ahamiyatga ega. Shu sababli ham
qator davlatlar odatda nominal kuchlanishi bir xil bo‘lgan (odatda
n
z
= 4) va har xil
bo‘lgan (odatda
n
z
= 6) ko‘p zanjirli liniyalardan foydalaniladi.
Topologik (sxematik) xarakteristikasiga ko‘ra liniyalar radial va magistral
liniyalarga ajratiladi.

Quvvat bir tarafdan keladigan ya’ni yagona manbaga ega bo‘lgan
liniyalarga
Radial
liniyalar deyiladi. Bir necha shaxobchalarga ajratiladigan liniyalar
magistral
liniyalar deb ataladi. Shaxobchalanadigan liniyalar deganda bir EUY ning oxiri
boshqa bir EUY ning oraliq nuqtasiga tutashgan liniyalar tushuniladi.
Oxirgi klassifikatsion belgisi bu- funksional vazifasidir. Bu yerda liniyalar iste’mol
qiluvchi va taqsimlovchi hamda tizimlararo bog‘lovchi liniyalarga ajratiladi. Liniyalarni
taqsimlovchi va iste’mol qiluvcxilarga ajratish ishlash sharoitiga qarab amalga oshiriladi.
Odatda taqsimlovchi liniyalarga mahalliy elektr tarmoqlaridagi liniyalar kiradi. Iste’mol
qiluvchi liniyalarga esa tuman ahamiyatidagi, ya’ni Markaziy elektr tarmoqdan elektr
ta’minotini oluvchi liniyalarni tushunamiz. Tizimlararo liniyalar ikkita boshqa tizimlarni
avariya va normal holatlarda quvvatlar oqimini ta’minlash uchun tutashtirilgan
liniyalarga aytiladi. Havo elektr uzatish liniyasi o‘tkazgichlari
Kuchlanishi 35-1150 kV li havo elektr uzatish liniyalarida izolyatsiyalanmagan
alyuminiy va po‘lat-alyuminiy o‘tkazgichlar qo‘llaniladi.
Bunday o‘tkazgichlarning konstruksiyasi 23-rasmda ko‘rsatilgan.
Alyuminiy va po‘lat-alyuminiy o‘tkazgichlar ko‘p simlardan tayyorlanadi,
alyuminiy sim elektr o‘tkazuvchanlikni ta’minlasa po‘lat sim esa mehanik
mustahkamlikni ta’minlaydi.
Ko‘p simli o‘tkazgichlarning o‘zagi ruh yugurtirilgan po‘lat simdan iborat bo‘lib
atrofiga neytral moy surtiladi.
O‘tkazgichning tashqi diametri qanchalik katta bo‘lsa tojlanish razryad isrofi ham
shuncha katta bo‘ladi. Shuning uchun ham 220 kVdan yuqori kuchlanishlarda HEUL ning

iqtisodiy ko‘rsatkichlarini bir muncha yaxsxilash uchun katta kesim yuzali
o‘tkazgichlarning optimalini tanlash talab qilinadi. Odatda, EUY larida o‘tkazgichlarni
konstruksiyasini o‘zgartirmagan holda, fazalarni parchalash bilan isrofni kamaytiriladi.
Iflos yoki namligi yuqori bo‘lgan atmosfera ta’siri alyuminiy va po‘lat-alyuminiy
o‘tkazgichlarni korroziyaga uchrashini tezlashtiradi va EUY qurilgandan so‘ng 4-8 yil
ichida o‘tkazgichlarni ishdan chiqarishi mumkin. Shuning uchun ekspluatatsiya
jarayonida hizmat muddatini oshirish maqsadida alyuminiy simlariga va po‘lat o‘zak
ustiga mahsus asosan uglerod asosli materialli himoya moyi surtiladi.
Alyuminiy va po‘lat-alyuminiy o‘tkazgichlardan tashqari EUY da yetarli darajada
yuqori elektr o‘tkazuvchanlikka va yuqori mehanik mustahkamlikka ega alyuminiy
qotishmali o‘tkazgichlar ham ishlatiladi. Alyuminiy qotishmali o‘tkazgichlarni qo‘llash
bilan bir qatorda po‘lat o‘zakdan voz kechishga va o‘tkazgichning massasini
kamaytirishga erisxiladi.
Horijda Al-Mg-Si asosli alyuminiy qotishmasidan EUY ga o‘tkzgichlar
tayyorlashda keng qo‘llanilmoqda. Qotishmaning kimyoviy tarkibi va xususiyati
bo‘yicha standarti turli davlatlarda deyarli farq qilmaydi. Asosiy qotishma sifatida AQSh
standarti bo‘yicha 6101 va 6201 raqamli belgiga ega bo‘lgan qotishma qo‘llanilmoqda.
Yurtimizda amalda kesim yuzasi 185 mm2 gacha bo‘lgan alyuminiy qotishmali
o‘tkazgichlarning, mehanik mustahkamligi va elektrik qarsxiligi bo‘yicha Halqaro
elektrotexnik komissiya talabiga mos keluvchi, mustahkamlik darajasi past roq
termoishlov berilmagan va mustahkamligi yuqori termoishlov berilgan ikki xil
modifikatsiyasi qo‘llanilmoqda.
Biroq yurtimizja amalda ulardan cheklangan miqdorda qo‘llanilmoqda.
O‘tkazgichlarning
xarakteristikalarini
solishtirish
alyuminiy
qotishmali
o‘tkazgichlar po‘lat-alyuminiy o‘tkazgichlardan yaxshi ekanligidan dalolat beradi.
Shunday qilib, agar nominal kesim yuzasi 525 mm2 bo‘lgan po‘lat-alyuminiy o‘tkazgich
bilan nominal kesim yuzasi 585 mm2 alyuminiy qotishmali o‘tkazgichni
xarakteristikalarini solishtiradigan bo‘lsak, alyuminiy qotishmali o‘tkazgichning massa
20% ga kamligi, mustahkamlik chegarasi 18 % ga yuqoriligi va elektrik qarsxiligi 5% ga
kamligi ma’lum bo‘ldi. Shuning uchun ham oraliq uzunliklarni oshirib tayanchlar sonini
kamaytirish hisobiga EUY ning umumiy tan narhini tushirishimiz mumkin.

Download 1,74 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 48

Download 1,74 Mb.

Pdf ko'rish