Asosiy polimer zanjirining ximiyaviy tuzilishiga kura klassifikatsiyalash

Gomozanjirli polimerlar bu polimerlarni asosiy zanjirlari bir xil atomlardan
tuzilgan. Bular orasida asosiy urinni zanjirlari fakat uglerod atomlaridan tashkil 
topgan karbozanjirli polimerlar egallaydi. 
-SN
2
- SN
2
-SN
2
-SN
2
-SN
2
- SN
2
- 
polietilen(polietin) 
-SN
2
- SN -SN
2
-SN -SN
2
- SN- 
| | | 
CH
3
CH
3
CH
3
polipropilen (polipropen) 
-SN
2
- SN -SN
2
-SN -SN
2
- SN- 
| | | 
OH OH OH 
polivinilspirt 
-SN
2
- SN -SN
2
-SN -SN
2
- SN- 
| | | 
SL CL CL 
polivinilxlorid 
-SN
2
- SN - SN
2
- SN - SN - SN- - SN
2
-SN- 
│ │ │ │ │
SL CL CL CL CL 
3
n
xlorlangan polivinilxlorid(xlorin,perxlorvinil) 
-SN
2
- SN -SN
2
-SN -SN
2
- SN- 
| | | 
CN CN CN 
poliakrilonitril(polivinilsianid) 
Geterozanjirli polimerlar bu polimerlarning asosiy zanjirlarida xar xil 
elementlarning atomlari buladi. 

Poliasetallar 
– SN
2 
– O – SN
2
– O – SN
2 
– O – SN
2
– O – SN
2
– O – 
poliformaldegid 
Poliefirlar
–OSN
2
–SN
2
–O– S –S
6
N
4
– C–O– SN
2
– SN
2
–O– S –
S
6
N
4
–C–O – 
|| || || || 
O O O O
polietilentereftalat 
Poliamidlar (polipeptidlar) 
-NN - SN - SO - NN - SN - SO-NH - CH-CO- 
| | | 
R R R 
oksillar 
Kelib chikishiga kura klassifikatsiyalash. 
1.Tabiiy tolali materiallar-jun, tabiiy ipak, paxta, lub tolalar(zigir, kanop, jut va 
boshkalar) 
2.Sun’iy tolali materiallar-tabiiy xom ashyo(usimlik va xayvonlardan 
olinadigan)ni ximiyaviy kayta ishlab tegishli polimerlarni ajratib va tozalab xosil 
kilinadi(sellyuloza,oksillar) 
3.Sintetik tolali materiallar turli kuyi molekulyar birikmalardan (monomerlardan) 
polimerlarni sintez kilish yuli bilan xosil kilinadi. Bundan tashkari polimerlar 
ximiyaviy tuzilishiga kura: organik, anorganik va elementorganik polimerlarga 
ajratiladi.Organik polimerlarda makromolekulaning asosiy zanjirida uglerod 
atomlari (shuningdek, kislorod, azot va oltingugurt atomlari xam) bulishi mumkin.
Anorganik polimerlar asosiy zanjiri ugleroddan boshka elementlarning atomlaridan 
tuzilgan buladi. Element organik polimerlarda esa makromolekula tuzilishini 
uglerod atomlari bilan birgalikda anorganik element atomlarining gruppalari 
tashkil kiladi.
Ma’lumki tolali materiallarning kompleks struktura-mexanik xossalari: a)Urtacha 
polimerlanish 
darajasi 
b)polidispersligi, 
v)polimerning 
ximiyaviy
tuzilishi,g)ximiyaviy tarkibning bir xilligi, d)makromolekulalarning ikkilamchi 
strukturasi bilan belgilanadi. Shuning uchun molekulyar massani va

makromolekulalarning egiluvchanligini aniklash usullarini , tola xosil kiluvchi 
polimerlarni sintez kilishda va polimeranologik uzgarishlarda ximiyaviy
reaksiyalarni xamda struktura xosil kilish jarayonlarini ketma ket kurib chikish 
maksadga muvofikdir. 
 
Polimerlarning molekulyar massasi va polidispersligi. 
Molekulyar massa polimerlar uchun eng muxim konstanta bulib, xar bir
yukori molekulyar birikmaga tula xarakteristika berish uchun zarurdir 
.Polimerlarni kayta ishlash va ulardan olingan tayyor maxsulotni ishlatish
jarayonida vaktida sodir buluvchi uzgarishlarni molekulyar massa orkali aniklash 
mumkin. Molekulyar massa moddaning okuvchanlik xarorati chegarasi, bukish va 
eruvchanlik kabi xossalarni belgilaydi. Molekulyar massaning kiymati 
polimerlarning mexanik xossalariga jumladan pishikligi, deformatsiyalanishi va 
elastikligiga katta ta’sir kursatadi. Past molekulyar birikmalarning molekulyar 
massa xakidagi oddiy va anik tushunchalar yukori molekulyar birikmalarda 
murakkablashadi. Chunki bu moddalar uziga xos xossalarga,jumladan
polidisperslikka ega. Polidisperslikni urganish katta nazariy va amaliy axamiyatga 
ega. Polidisperslik polimerlanish yoki polikondensatlanish reaksiyalari 
mexanizmiga,unining tugalanishiga, polimerlarning kayta ishlanish usuliga ,uning 
destruksiyasiga va eskirishiga boglik. 
Polidisperslik tajribada polimerlarning fraksiyalarga ajratib aniklanadi. 
Fraksiyalarga ajratish ikki tipga bulinadi: preparativ fraksiyalash,bunda 
fraksiyalar ajratib olinib ularning xossalari tekshiriladi. Analitik fraksiyalash, 
aloxida fraksiyalar ajratib olinmay turib taksimlanish egri chizigi olinadi.
Fraksiyalab chuktirish, fraksiyalab eritish, fraksiyalab taksimlash va boshkalar
preparativ fraksiyalash deyiladi. Turbodimetrik titrlash, ultra-sentrafugada 
sedimentatsion muvozanatni aniklash ,nur tarkalishini urganish kabilar analitik
fratsiyalashning eng muxim usullari xisoblanadi. Polimerlarning polidispersligi 
odatda grafik shaklida beriladi.

Download 0,57 Mb.