1-mavzu : “Marketing” fanining predmeti, mazmuni va vazifalari. Мarketingni rivojlanish evolyusiyasi va konsepsiyasi. Marketing tamoyillari, vazifalari, funksiyalari va turlari

1-MAVZU
: “Marketing” fanining predmeti, mazmuni va vazifalari. Мarketingni rivojlanish 
evolyusiyasi va konsepsiyasi. Marketing tamoyillari, vazifalari, funksiyalari va turlari
1. Marketing tushunchasi va uning mohiyati. 
2. Marketing nazariyasi konsepsiyasi va uning evolyusiyasi.
3. Marketing elementlari tarkibi va marketing – miks tushunchasi. 
4. Marketingning asosiy tamoyillari.
5. Marketing funksiyalari va uning faoliyati mazmuni. 
6. 
Talabning 
holati 
va 
uning 
rivojlanishiga 
kura 
marketing 
turlari.
1.MARKETING 
TUSHUNCHASI 
VA 
UNING 
MOHIYATI
Marketingning vujudga kelishi
Tadbirkorlik faoliyatida qarorqabulqilish va uni ishlab chiqishda tadbirkorlikning samarali vositasi 
hamda asosi bо‘lib marketing hisoblanadi hamda tadbirkorlik faoliyatini boshqarish tizimida, uni 
tashkil etishda, rejalashtirish va nazorat qilishda muhimahamiyat kasb etadi. “Ay-si-ay” konserni 
boshqaruvi raisi Djon Xarvi Djons tadbirkorlikda marketingni о‘rnini tavisflab shunday deydi, 
ya’ni “Marketing tadbirkorlikning tayanch omilidir. Bu nafakat yoqilg‘i, balki kema 
komandasidir.” 
Marketing mazmuni va terminologiyasi yangilanib boradi, lekin ular boshdan ayirboshlash 
jarayoni, tovar-pul munosabatlari paydo bо‘lishi, sotish shakllarini rivojlanishi hamda 
istemolchilarni tovar va xizmatlar bilanо‘zaroharakati bilan bog‘lanadi.
Marketing elementlarining paydo XVII asrning о‘rtalariga borib taqaladi. Bu davrgacha tovarlarni 
natural ayirboshlashni turli shakllari paydo bо‘ladi, keyinchalik marketing faoliyatini birinchi 
elementlari, ya’ni reklama, narx, sotish kabilarni rivojlanishi kuzatildi. 
1902 yildan boshlab AQShning Michigan, Kaliforniya va Illinoys universitetlarida marketing fani 
kiritilib, bu muammolar bо‘yicha ma’ruzalar о‘qitila boshladi. Keyinchalik marketing 
assotsiatsiyalari tashkil topdi.
1948 yildan boshlab marketing tovarlar va xizmatlar oqimini ishlab chiqaruvchidan oxirgi pirovard 
iste’molchi tomon yо‘naltirilgan xо‘jalik faoliyatini har xil turlarini amalga oshirish sifatida 
kо‘rina boshladi.
Marketing tushunchasi bozor sohasini har qanday faoliyati bilan bog‘liqdir, shu bois marketing 
sо‘zini tarjimasi va kelib chiqishi keltiriladi (ing. Market – bozor, ing – faol, faoliyat, harakat 
ma’nosini anglatadi).

Marketing bu nafakat falsafa, fikrlash tarzi va iqtisodiy tafakkur yо‘nalishi, ammo ayrim firma, 
kompaniya, tarmoq va butun iqtisodiyot bо‘yicha amaliyot faoliyati hamdir. AQSH va boshqa 
xorijiy davlatlar iqtisodiy adabiyotlarida marketing ta’rifini kо‘p turlari mavjuddir. Eng keng 
tarqalgan marketing ta’rifi, u Amerika marketing assotsiatsiyasi tomonidan berilgan bо‘lib, uning 
mazmuni quyidagichadir, ya’ni “Marketing shunday jarayondan iboratki, uning yordamida 
uylangan g‘oya rejalashtiriladi va amalga oshiriladi, narxlar tashkil etiladi, g‘oyalar, tovarlar va 
xizmat kо‘rsatishlar harakati va sotishni, ayrim shaxslar va tashkilotlarni maqsadlari ayirboshlash 
yordamida 
qondiriladi”.