Rasm. ENHAT tuzilmalari
To‗rtinchi tuzilma – TET liniyalari va 6-10 kVli TP hamda 0,38 kV li elektr tarmoqlarini o‗z ichiga oladi. Shu bilan birga bu tuzilma aholi yashash joylari va maishiy sektor iste‘molchilari bilan aloqaga ega. Stendda 3 ta ―Energiya-9‖ turdagi uch fazali hisoblagichlar va CTK1-10 markadagi 5 ta ―Energiya-9‖ turdagi bir fazali hisoblagichlar o‗rnatilgan. Ular 1-aniqlik sinfiga ega va quyidagi rejimlarda ishlaydi: 1. Ko‗p tarifli; 2. Plastik kartadan oldindan to‗lanishli; 3. Ulovchi va uzuvchi rejimlarda.
8 - Mavzu: Elektr energiyasini o‘g’irlanishi tekshirish.
Reja:
1.Energiyadan foydalanish.
2.Elektr energiyasidan tejamli foydalanish qoidalari.
Energetika sohasida ham bozor munosabatlarini qaror toptirish, energetika tizimining barqaror faoliyatini ta’minlash barobarida iste’molchilarnmg elektr, issiqlik energiyasi, tabiiy gaz, ichimlik suviga bo‘lgan chtiyojini to‘hq qondirishning huquqiy bazasini yaratishga asos bo‘ldi. Jumladan, O’zbekiston Respublikasining 1997-yil 25-aprelda qabul qilingan «Energiya- dan oqilona foydalanish to‘g‘risida»gi Qonuni hamda O’zbe- kiston Respublikasi Prezidentining 2001-yil 22-fevraldagi «O’z- bekiston Respublikasi energetikasida iqtisodiy islohotlarni chu- qurlashtirish to‘g‘risida»gi Farmoni bu boradagi ustuvor yo‘na- lishlanii belgilab berdi. Ushbu Farmon elektr energiyasi islilab chiqarish, uni uzatish va sotish bo‘yicha boshqaruv tizimi hamda xo‘jalik aloqalariga bozor tamoyillari va mexanizmini joriy etish imkonini yaratdi. Uning ikkinchi va beshinchi bandlari bilan «O’zbekenergo» davlat aksiyadorlik kompaniyasi va «O’z- davlatenergonazorat» agent ligi tashkil etildi hamda ular faoliya- tining asosiy vazifalari belgilab berildi.
Ma’lumki, elektr yoki issiqlik energiyasidan oqilona foydalanishda unga ulanish, o‘lchash va hisob-kitob qilish shartno- maviy-huquqiy munosabat sanalib, belgilangan tartib yoki qoidalarga rioya etish ni taqozo etadi. Shu bois O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2009-yil 5-iyundagi «Elektr energiyasi iste’molini hisobga olish va nazorat qilish tizimini takomil lash tirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risi- da»gi, 2009-yil 22-avgustdagi «Elektr va issiqlik energiyasidan foydalanish qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida»gi qarorlari qabul qilingan bo‘lib, ushbu normativ-huquqiy hujjatlar energiya isrofgarchiligining oldini olishga, energiyadan xo‘jasizlarcha foydalanish uchun javobgarlikni belgilashga asos bo‘ladi.
Bu qoidalaming mavjudligiga qaramay, amaliyotda ayrim shaxslar tomonidan elektr yoki issiqlik energiyasiga noqonuniy, o‘zboshimchalik bilan ulanish holatlari kuzatilmoqda. Mazkur holat elektr yoki issiqlik energiyasidan foydalanuvchi boshqa isle’ m o Ichi 1 ami ng, shuningdek, elektr yoki issiqlik energiyasiga oid faoliyatni amalga oshimvchi va tartibga soluvchi korxona- larning qonuniy manfaatlari biiz.ilishiga olib kelmoqda.
Bunday qonunbuzarliklarga chek qo‘yish maqsadida islilab chiqilgan O’zbekiston Respublikasining «O’zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 1852-moddasi va O'zbekiston Respublikasi Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksining 101- moddasiga o‘zgartirishlar kiritish haqida»gi Qonuni Oliy Majlis Qonunchilik palatasi tomonidan 2009-yil 24-iyunda qabul qilinib, Senatnmg o‘n to‘qqizinchi yalpi majhsida ma’qullandi hamda 2009-yil 16-sentabrda matbuotda e’lon qilmdi va kuchga kirdi.
Qonunni qabul qilishdan ko‘zlangan asosiy maqsad energiya turlaridan oqilona foydalanish, xususan, elektr yoki issiqlik tarmoqlariga o‘zboshimchalik bilan ulanganlik uchun ma’muriy hamda jinoiy javobgarlik belgilash yo‘li bilan bunday g‘ayriqo- nuniy holatlami kamaytirish, eng muhimi, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi va Jinoyat kodekslaridagi mavjud kamchilik- larni bartaraf etishdan iborat. Qolaversa, mamlakatimiz energetika xavfsizhgini ta’mhilashda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan elektr va issiqlik tarmoqlariga o£zboshimchalik bilan ulanish kabi ijtimoiv-xavlli. qonun bilan taqiqlangan qihnislilaming oldini ohsh va ularni sodh etgan shaxslarga nisbatan javobgarlikning muqarrarligini ta’minlashni ko‘zda tutadi.
Amaldagi O’zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksinmg 1852-moddasida gaz yoki vodoprovod tarmoqlariga o‘zboshim- chalik bilan ulanish yoxud elektr, issiqlik energiyasi, tabiiy gaz, sovuq yoxud issiq suvni hisobga ohsh asboblariga qasddan shi- kast yetkazish yoki bunday hisobga olish asboblarining ko'rsat- kichlarmi o‘zgartirish maqsadida ularga tashqaridan aralashish, shunday harakatlar uchun ma’muriy jazo qo‘llanilganidan keyin ancha miqdorda zarar yetkazgan liolda sodir etilgan bo‘lsa, jinoiy javobgarlik, Ma’muriy javobgarhk to‘g‘risidagi kodeksning 101-moddasida esa elektr, issiqlik energiyasi yoki gazdan foydalanish qoidalarini buzish, elektr, issiqlik energiyasi yoxud gaz tarmoqlariga o‘zboshimchalik bilan ulanish yoki elektr, issiqlik energiyasi, tabiiy gazni hisobga ohsh asboblariga qasddan shikast yetkazish, xuddi shuningdek, bunday hisobga olish asboblari ning ko'rsatkiclilarini o‘zgartirish maqsadida ularga tashqaridan aralashish uchun ma’muriy javobgarlik belgilangan.
Lekin Jinoyat kodeksining 1852-moddasida ham, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 101-moddasida ham elektr yoki issiqlik tarmoqlariga o‘zboshimchalik bilan ulanish uchun javobgarlik belgilamnagan edi. Amaliyotda esa ayrim shaxslar tomonidan elektr yoki issiqlik energiyasi tarmoqlariga noqo- nuniy, o‘zboshimchalik bilan ulanish holatlari ko‘plab uch- rayotganligi aniqlangan. O£zbekiston Respublikasi Oliy sudidan olingan ma’lumotlar talilili shuni ko‘rsatdik;i, Jinoyat kodeksining «Elektr, issiqlik energiyasi, gaz, vodoprovoddan foydalanish qoidalarmi buzish» deb nomlangan 1852-moddasi hamda Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning «Elektr, issiqlik energiyasi yoki gazdan foydalanish qoidalarmi buzish» deb nomlangan 101-moddasi va «Vodoprovoddan foydalanish qoida- larini buzish* nomli 163-moddasi samarali ishlamoqda.
Shu o‘rinda alohida qayd etish joizki, Jinoyat kodeksining amaldagi 1852-moddasi birinchi qismi dispozitsiyasida faqat gaz yoki vodoprovod tarmoqlariga o‘zboshimchalik bilan ulanish uchun jinoiy javobgarlik belgilanganligi bois, bugungi kunga qadar amaliyotda elektr va issiqlik tarmoqlariga o‘zboshimchalik bilan ulangan shaxslarning qilinishi Jinoyat kodeksining 229-moddasi bilan kvalilikatsiya qilinib kelinayotgan edi. Yuqoridagilardan kelib chiqib hamda Jinoyat kodeksidagi normani tergov va sud amaliyotida qo‘Uashdagi nomutano- siblikni bartaraf etish maqsadida mazkur qonun bilan Jinoyat kodeksining 1852-moddasi hamda Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksnmg 101-moddasiga tegishh o'zgartirislilar kiritilib, elektr yoki issiqlik tarmoqlariga o‘zboshimchalik bilan ulanganlik uchun ma’muriy hamda jinoiy javobgarlik bel- gilandi.
Jinoyat kodeksining 1852-moddasi ikkinchi va uchinchi qismlari, ya’ni aybni og‘Mashtiruvchi holatlardan hisoblangan ko'p yoki juda ko‘p miqdorda zarar yetkazish bilan bog‘liq elektr, issiqlik, gaz yoki vodoprovod tarmoqlariga o‘zboshim- chalik bilan ulanish yoxud elektr, issiqlik energiyasi, tabiiy gaz, sovuq yoki issiq suvni hisobga ohsh asboblariga qasddan shikast yetkazish yoxud bunday hisobga olish asboblarining ko‘rsat- kichlarini o‘zgartirish maqsadida ularga tashqaridan aralashisli kabi qilmishlarni kvalifikatsiya qilishda mazkur moddaning birinchi qismidagi ma’muriy jazo qoMIanilgani ahamiyatga ega emasligini hisobga olgan holda, shuningdek, mazkur moddaning uchta qismidagi axloq tuzatish ishlari jazosining muddatla- riga aniqlik kiritilib, qonuncliilik texnikasi qoidalariga muvofiq- lashti rilgan holda 1852-modda yangi tahrirda bayon etildi.
Shunga o‘xshash aniqlik Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksnmg 101-moddasiga ham kiritilib, ushbu norma mazmuni va tuzilishi jihatidan Jinoyat kodeksining 1852-moddasiga moslashtirib o‘zgartirildi. Ushbu qonunning qabul qilinishi mamlakatimizning energetika xavfsizhghii la’minlashdagi asosiy tarmoqlardan hisoblangan elektr yoki issiqlik energiyasidan tejamkorlik bilan foydalanishni ta’minlaydi, ayniqsa, elektr yoki issiqlik energiyasi tarmoqlariga o‘zboshimchalik bilan ulangan iste’molchilarni manbalardagi energiyadan oqilona foydalanish barobarida hisobga olish asboblari ko‘rsatkichlari bo‘yicha hisob-kitoblarni shartnomalarda belgilangan muddatlarda to‘lanishiga ko‘nikma hosil qilishiga erishiladi.
Bu esa boshqa iste’molchiiarning qonuniy manfaatlari buzilishinmg oldini oladi. Eng muhinii, fiiqarolaming energiya manbalaridan oqilona foydalanishi uchun zamm yaratadi.
9 - Mavzu: Elektr energiyasini o‘g’irlanishi tekshirish.
Reja:
1. Elektr energiyasini o‘g’irlanishi.
2. Elektr energiyasini o‘g’irlanishiga qarshi choralar qo’llash.
3.
|
