Konstruktorlik hujjatlarini bajarishda bu tekisliklarning bir tekislikka joylashtirilgan
(jipslashtirilgan) tekis tasvirlaridan foydalaniladi. Shu maqsadda H gorizontal proyeksiyalar tekisligini
Ox proyeksiyalar o'qi atrofida aylantirib, V tekislik bilan ustma-ust tushirib jipslashtiriladi (1-rasm).
Natijada H va V tekisliklarda bajarilgan barcha yasashlar asosiy chizma tekisligi
sifatida qabul qilingan
V frontal proyeksiyalar tekisligiga joylashtiriladi. Bunda nuqta yoki geometrik shaklning bitta tekislikda
joylashtirilgan ikki – gorizontal va frontal tasvirlari – Monj chizmasi (yoki kompleks chizma) hosil
qilinadi.
Amalda geometrik shakllarning to'g'ri burchakli proyeksiyalarini yasashda
asosan proyeksiyalar
o'qlaridan foydalaniladi. Shuning uchun chizmada proyeksiyalar tekisliklarining konturini tasvirlash
shart emas (2.1-rasm).
2.1-rasm
Nuqta yoki geometrik shakl fazoning turli choraklarida joylashuvi mumkin. Quyida I-IV choraklarda
joylashgan nuqtalarini ko'rib chiqamiz.
Birinchi chorakda joylashgan nuqtaning chizmasi. A nuqtaning (2.1-rasm) H va V tekisliklardagi
proyeksiyalarini yasash uchun bu nuqtadan mazkur tekisliklarga perpendikulyar o'tkazamiz va ularning
bu tekisliklar bilan kesishish nuqtalarini aniqlaymiz. Faraz qilaylik, A nuqtadan H tekislikka tushirilgan
perpendikulyarning asosi A' bo'lsin. A nuqtadan V tekislikka tushirilgan perpendikulyarning asosi A" ni
aniqlash uchun A' dan Ox o'qiga perpendikulyar o'tkazamiz va Ax nuqtani aniqlaymiz.
V tekislikka
tushirilgan perpendikulyar bilan Ox o'qidagi Ax nuqtadan ko'tarilgan vertikal bilan kesishtirib A"
nuqtasini topamiz. A nuqtadan H va V tekisliklarga o'tkazilgan perpendikulyarlarning A' va A" asoslari
A nuqtaning to'g'ri burchakli proyeksiyalari deyiladi. Bu yerda A'- A nuqtaning gorizontal proyeksiyasi,
A" - uning frontal proyeksiyasi deb ataladi. Shakldagi AA' va AA" chiziqlar proyeksiyalovchi nurlar
yoki proyeksiyalovchi chiziqlar deyiladi. A nuqtaning chizmasini tuzish uchun tekisliklarning fazoviy
modelini yuqorida qayd qilingan qoidaga muvofiq V tekislikka jipslashtiramiz (2.1-rasm).
Bunda A nuqtaning A" frontal proyeksiyasi V tekislikda bo'lgani uchun uning vaziyati o'zgarmay
qoladi. Gorizontal A proyeksiyasi H tekislik bilan Ox o'qi atrofida pastga 90° ga buriladi va V
tekislikning davomida jipslashadi. Natijada, A nuqtaning A' gorizontal hamda A" frontal proyeksiyalari
Ox o'qiga perpendikulyar bo'lgan bir bog'lovchi chiziqda joylashadi (2.1-rasm).Demak,
I chorakda
joylashgan har qanday nuqtaning gorizontal proyeksiyasi Ox o'qining ostida, frontal proyeksiyasi uning
yuqorisida, Ox o'qiga perpendikulyar bo'lgan bir bog'lovchi chiziqda joylashadi.
