1-Mavzu: Ma’lumotlar bazasi xavfsizligini ta’minlash usullari vositalari va mexanizmlarining asosiy harakteristikalari

Download 448.35 Kb. Pdf ko'rish
bet	9/12
Sana	22.02.2023
Hajmi	448.35 Kb.
	#43161

1 ... 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Bog'liq
Data Base Security - lecture 1
MUSTAQIL ISH -5, Kuch-kabellariboshqarish-va-aloqa-kabellari. (1), Малакавий Aмалиёт учун услубий кўрсатма СИРТҚИ, Referati mavzu Kichik yoshdagi o quvchilar nutqini o stirish y, IPAM Problem Solving UZB, Maqola, 2 5197394174621517484, 2 5247059711848612179, kompyuterlarni ishga tushuruvchi tiz, NastroykaInternetExplorer, bojxona, Среды и устройства программирования Altera, Вакт меъерлари 20-2018, Kvota Kunduzgi Bakalavriat-2023-Lot

Foydalanishni ixtiyoriy boshqarish; Foydalanishni majburiy boshqarish;

Foydalanish matritsasi
Foydalanish matritsasi ma’lumotlar bazasining har bir obyektiga (jadvallar,
so‘rovlar, shakllar, hisobotlar) nisbatan foydalanuvchilar (subyektlar) ro‘yxatini va
ruxsat etilgan amallar (jarayonlar) ro‘yxatini o‘matadi.
Foydalanishni boshqarish xavfsizlik modelinmg muhim jihati hisoblanadi. Ikkita
yondashish mavjud:
Foydalanishni ixtiyoriy boshqarish;
Foydalanishni majburiy boshqarish;
Foydalanishni ixtiyoriy boshqarishda obyektlarga egalik tushunchasi kiritiladi.
Foydalanishni ixtiyoriy boshqarishda obyektdan foydalanish huquqini obyekt egasi
belgilaydi. Boshqacha aytganda, foydalanish matritsasining mos kataklari
ma’lumotlar bazasi obyektlariga egalik huquqli subyektlar (foydalanuvchilar)
tomonidan to‘ldiriladi.
Aksariyat tizimlarda obyektlarga egalik huquqi boshqa subyektlarga uzatilishi
mumkin. Foydalanishni ixtiyoriy boshqarishda foydalanishni cheklash jarayonini
tashkil etishning va boshqarishning to‘liq markazlashtirilmagan prinsipi amalga
oshiriladi.
Bunday yondashishda ma’lumotlar bazasida foydalanishni cheklash tizimini
foydalanuvchilar
va
resurslaming
muayyan
majmuiga
sozlashning
moslanuvchanligi ta’minlanadi, ammo tizimdagi ma’lumotlar xavfsizligi holatining
umumiy nazorati va auditi qiyinlashadi.
Foydalanishni
boshqarishga
majburiy
yondashish
foydalanishni
yagona
markazlashtirilgan ma’murlashni ko‘zda tutadi. Ma’lumotlar bazasida maxsus
ishonchli subyekt (ma’mur) ajratiladi va u ma’lumotlar bazasi obyektlaridan
foydalanuvchi barcha qolgan subyektlami belgilaydi. Boshqacha aytganda,
foydalanish matritsasi kataklarini to‘ldirish va o'zgartirish faqat tizim ma’muri
tarafidan amalga oshiriladi. Majburiy usul foydalanishni qat’iy markazlashtirilgan
boshqarishni ta’minlaydi. Shu bilan birga bu usulning foydalanuvchilaming
ehtiyojlari va vakolatlariga, foydalanishni cheklash tizimini sozlash nuqtayi
nazaridan, moslashuvchanligi kamroq, aniqligi pastroq, chunki obyektlar (resurslar)
tarkibi va konfidensialligi xususidagi eng to‘liq tasavurga olaming egalari ega
boladilar.
Amalda foydalanishni boshqarishning kombinatsiyalangan usuli qoilanishi
mumkin. Unga binoan obyektlardan foydalanish vakolatining ma’lum qismi ma’mur
tomonidan, boshqa qismi esa obyekt egalari tomonidan o‘matiladi. An’anaviy

sohalarda (kompyuter sohasida emas) va texnologiyalarda axborot xavfsizligini
ta’minlashga yondashishlaming tadqiqi ko‘rsatadiki, ma’lumotlar xavfsizligining
bir sathli modeli real ishlab chiqarish va tashkiliy sxemalami adekvat akslantirishga
yetarli emas. Xususan, an’anaviy yondashishlar axborot resurslarini konfidensiallik
darajasi bo‘yicha kategoriyalashdan foydalanadi. Mos holda axborot resurslaridan
foydalanuvchi subyektlar ham mos ishonch darajasi bo‘yicha kategoriyalanadi.
Ularga 1-darajali dopusk, 2-darajali dopusk beriladi. Dopusk tushunchasi
axborotdan foydalanishni cheklashning mandatli (vakolatli) prinsipini belgilaydi.

Download 448.35 Kb.

1 ... 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Download 448.35 Kb.

Pdf ko'rish