|
Shoir zarnondoshlari asariaridagi ma’luinotlarning qimmati
|
| bet | 98/133 | | Sana | 10.01.2024 | | Hajmi | 0,66 Mb. | | #134002 |
Bog'liq Ўзбек тили ва адабиети таълимида ахборот технологиялари Word variantiShoir zarnondoshlari asariaridagi ma’luinotlarning qimmati
Navoiy zarnondoshlari tomonidan yaratilgan asarlar, turli manbalardagi ma’lumotlardir. Bular sirasiga Navoiy nomi ilk bor zikr etilgan asar - Abdurazzoq Samarqandiyning "Matlai sa’dain va Majmai bahrain" ("Ikki saodatli yulduzning chiqishi va ikki dengizning quyilishi"1470); Muhammad Xovandshoh (Mirxond)ning “Ravzatus-safo", (“Safolik bog'i")2 ; G'iyosuddm bin Humomiddin (Xondamir) ning "Xulosatul- axbor" (“Voqealar xulosasi"), “Habibus-siyar" (“Suyukli xislatlar"), “Makorimul-axloq" ("Go'zal xulqlar"); Amir Davlatshoh binni Alovuddavlo Baxtishoh al-G‘oziy Samarqandiyning “Tazkirotush- shuaro" (“SHoirlar tazkirasi"); Abdurahmon Jorniyning “Haft avrang" dostonlari, “Bahoriston", “Nafohatul-uns"; Jorniyning mulozimi va shogirdlaridan Abdulvose’ Nizomiyning “Maqomoti Mavlaviy Jotniy" (“Mavlaviy Jomiy turmushi")5 va Abdulhafur Joriyning “Takmila va “Nafohatul-uns"ga qo'shimcha", hijriy 912 yil (1506 1507); Mu’iniddin Muhammad
al-Zamjiy al-lsfizoriyning Ravzotul-jinnot fi avsofi Madinai Hirot" (“Hirot shahri ta’rifida jannat bog'i" (1492); Husayn Boyqaroning “Risola" , “Majoiisul - ushshoq” ("Oshiqlar majlisi"); Zahiriddin Muhammad Bobuming “Bobumoma"; Zayniddin Mahmud Vosifiyning “Badoe’ul-vaqoe’" asarlarini hamda Navoiy hayoti va faoliyati xususida qimmatli ma'lumotlar, ma’rifatlar berilgan boshqa bir qator mualliflaming kitoblarini kiritish mumkin. Shular orqali, biz Navoiy hayoti va faoliyatini uning bayotga, insonga, vatanga va lining ona-tabiatga bo’lgan, shuningdek, so‘z san’atiga, badiiy ijodga l>o Igan qaynoq muhabbatini, umuman, shaklu shamoilini to‘la tasavvur etamiz.
Navoiyning bolalik va o‘smir!ik yillari, Navoiy Samarqandda
Alisher Navoiy 1441-yil 9-fevralda Hirot shahrida rug'ildi. Uning otasi G‘iyosiddin kichkina va bir necha qarindoshlari lemuriylar saroyiga yaqin amaldorlardan edi. Alisher go'dakligidan leinuriy shahzodalar bilan birga tarbiyalandi. 1447- yili, ya’ni Shohruh Mirzo vafotidan keyin vaziyat nihoyatda keskinlashib kctadi. Natijada ko‘plab hirotliklar tinch o‘lkalarga bosh olib keiishga majbur bo'ladilar. Alisherlar xonadoni ham Iroqqa ko‘chib. Taft shahrida yashay boshlaydi. U yerda yosh Alisher mashhur tarixchi Sharafiddin Ali Yazdiy bilan uchrashadi. Oradan 2-3 yil o'tib, Navoiy Hirotda o'qishini davom ettiradi. Davrining mashhur inusiqa ustasi Xoja Yusuf Burxondan musiqa ilrnini o‘rganadi, tarix, adabiyot, husnixat va boshqa sohalar bilan jiddiy shughillana hoshladi. 12 - 13 yoshlandayoq o‘zi ham yaxshi she’rlar yozardi... Navoiy taxminan 18-19 yoshlanda Abdurahmon Jomiy bilan lanishadi. Abusaid zamonida shoir "Hirotdin Samarqandga ixroj (surgun) qildi" (Bobur. “Bobumoma"). Samarqandda shoir dm lahsiliga kirishdi. Samarqand madrasalariga qatnay boshlagan Navoiy ilm-fan, san’at va madaniyat ahli bilan yaqinlashdi va bilim saviyasi, is’tedodu qobiliyat, xulqu odobi bilan tez orada Samarqand ahlining e’tiborini qozondi. Favoiy taxallusi bilan she’rlar bitgan Samarqand hokimi, ma’rifatparvar Ahmad Xojibck, Samarqand Akobirlaridan Fazlulloh Aballays va boshqalar Navoiyga homiylik qila boshtadilar. Fayzulloh Abulays Navoiyga mudanislik qiladi va nni o'ziga farzand deb hisoblaydi. Samarqand markaziy Osiyoning yirik inadaniy shaharlaridan edi. Shoir bu yerda o‘z bilimini boyitdi, ko'plab iste’dodli shoir va olimlar bilan muloqotda bo‘ldi.
1469-yili Husayn Boyqaro taxtga o‘tirgach, uning taklifi bilan I lirolga qaytdi. Navoiyning obodonchilik sohalaridagi ishlari
Navoiyning obodonchilik sohasida amalga oshirgan ishlari haqida “Vaqfiya” asari batafsil ma’lumot beradi. Navoiy Hirotning shuhratini dunyoga yoygan binolardan biri “Ixlosiya” madrasasini qurdirdi. Shu madrasa janubida “Xalosiya” nomli katta xonaqoh barpo etdi. Madrasaning g'arbida “Shifoiya” nomli bino qurilib. u yerda mashhur tabiblami to'piadi. Masjidi jome’ yonida “Dorul- huffoz” (“Qorilar uyi”) guinbazi qad rostladi. Bulardan tashqari, Navoiy Hirotning ichida “Nizomiya”, Marvda “Xusraviya” nomli madrasalar qurdirgan. Hirot va boshqa shaharlarda lOdan ortiq xonaqoh, 20dan ortiq masjid qurilgan. Navoiyning qurilish ishlari butun Xuroson va lining shaharlarida olib boriladi. Navoiyning ixtiyoridagi mablag'lar hisobiga qurilgan binolaming soni ba’zi manbalarda uch yuzdan ortiq, deb ko'rsatiladi.
|
| |
