1-nashr O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi

Download 4,78 Mb. Pdf ko'rish
bet	163/179
Sana	18.06.2024
Hajmi	4,78 Mb.
	#264228

1 ... 159 160 161 162 163 164 165 166 ... 179

Bog'liq
Biologiya 11 sinf

Daftaringizga iboralarning ma’nosini yozib oling

69-rasm.
Nafas olish organlari filogenezi: A – salamandraning nafas olish sistemasi;
B – baqaning nafas olish sistemasi; D – kaltakesakning nafas olish sistemasi:
1 – traxeya; 2 – bronx. E – qushning nafas olish sistemasi: 1 – havo xaltachasi.
F – sutemizuvchining nafas olish sistemasi: 1 – bronxlar; 2 – alveolalar.
Sutemizuvchilarda nafas yo‘llari kiprikchali epiteliy bilan qoplangan.
Ular ovqat hazm qilish sistemasidan to‘liq ajralgan va faqat halqum qismida
kesishadi. Bronxlar ko‘p marta tarmoqlanib, bronxiolalar va alveolalar
o‘pka pufakchalari bilan tugaydi. Alveolalar devori bir qavat epiteliydan
iborat bo‘lib, kapillarlar to‘ri bilan o‘ralgan. Alveolalarning soni turli
sutemizuvchilarda har xil bo‘ladi. Ular hisobiga gaz almashinuvi sathi
kengayadi. Ko‘krak bo‘shlig‘i qorin bo‘shlig‘idan diafragma bilan ajralib
turadi. Diafragmada muskul to‘qimasi yaxshi rivojlangan bo‘lib, nafas olish
harakatlarida juda muhim ahamiyatga ega (69-rasm).
Odamning embrional rivojlanishida barcha umurtqalilardagi kabi nafas yo‘li
bilan hazm sistemasining boshlang‘ich qismi uzviy bog‘langan bo‘ladi. Bola
tug‘ilganda nafas olish sistemasi to‘liq rivojlanmagan bo‘ladi. Nafas olish
sistemasining takomillashishi balog‘at yoshiga yetgunga qadar davom etadi.
Shunday qilib, umurtqalilarning nafas olish sistemasi ularning yashash
muhitiga bog‘liq holda rivojlanib, evolutsiya davomida nafas yo‘llari ix-
tisoslashgan, nafas muskullari takomillashgan va gaz almashinish sathi ortgan.
A
B
D
1
E
F
1
2
1
2

217
Daftaringizga iboralarning ma’nosini yozib oling:

glikoliz, bijg‘ish, gemo -
g lobin, traxeya, bronxlar, bronxiolalar, alveolalar, diafragma.
Bilimlaringizni qo‘llang.
1. Umurtqasiz hayvonlar nafas olish a’zolarining tuzilishini tushuntirib bering.
2. Baliqlar bilan suvda hamda quruqlikda yashovchilarning nafas olish sis te-
masidagi o‘xshashliklarni tushuntirib bering.
3. Sudralib yuruvchilar bilan qushlarning nafas olish sistemasidagi o‘xshashlik
va farqlarni aytib bering.
4. Qushlar bilan sutemizuvchilarning nafas olish sistemasidagi o‘xshashlik va
farqlarni tushuntirib bering.

Download 4,78 Mb.

1 ... 159 160 161 162 163 164 165 166 ... 179

Download 4,78 Mb.

Pdf ko'rish