|
Har xil emotsiyalar va hislarning tavsifi (Sharmandalik, Uyat
|
| bet | 21/21 | | Sana | 22.01.2024 | | Hajmi | 0,69 Mb. | | #143036 |
Bog'liq sesiya 2kurs umumiy100. Har xil emotsiyalar va hislarning tavsifi (Sharmandalik, Uyat,
Aybdorlik, Vijdon, Nafrat)
Sessiya 2kurs, [01.01.2024 19:19]
Sharmandalik:kontseptsiyaning mohiyati. Sharmandalik (uyalish holati) chalkashlik, noqulaylik hissi deb ta'riflanadi.
Sharmandalikning o‘ziga xos xususiyati - bu odamning yuzida yengil tabassumning mavjudligi.
Sharmandalikning eng katta darajasi odam guruhda muvaffaqiyatsizlikka uchraganda sodir bo‘lishi ko‘rsatilgan. Yolg‘iz vaziyatda muvaffaqiyatsizlikka uchraganda, boshqalarning yo‘qligi tufayli xijolat zaif ifodalanadi (Modigliani, 1971).
Uyat:Sharmandalikning ko‘rinishlaridan biri uyatdir. Aristotel u haqida "Ritorika" asarida yozgan (VI bob, 1-band): uyat shunchalik yoqimsiz tuyg‘uki, u mashhurlikka olib keladi. U uyatning mohiyatini tushunishda muhim jihatni qayd etdi: hech kim go‘dak va jonivordan uyalmaydi, boshqa odamlar oldida his qiladigan sharmandaligimiz ularning fikriga bo‘lgan hurmatimizga mos keladi. Ma'lumki, rimliklar va rim ayollari o‘z qullaridan uyalmaganlar. Spinoza sharmandalikni boshqalar tomonidan qoralanishi mumkin bo‘lgan o‘z harakati haqidagi g‘oya bilan birga keladigan qayg‘u deb tushundi.
Uyatning tashqi ifodasi:
Uyatning tashqi ifodasi bosh va ko‘z qovoqlarini pastga tushirish bo‘lishi mumkin (ba'zida ko‘zlar butunlay yopiq, ba'zan esa ular "bir u yoqdan-bu yoqqa yuguradi" yoki tez-tez miltillaydi; shuning uchun Aristotel "uyat ko‘zda yashaydi" yunon maqolini keltiradi), uzoqqa qarab (va agar odam qilmasa, odamlar "uyatsiz ko‘zlar" deyishadi), yuzni yon tomonga burish. Biror kishi qisqarish, kichik, ko‘rinmas bo‘lish, "erga tushish" istagini boshdan kechiradi.
Uyat quyidagi sabablarga ko‘ra bo‘lishi mumkin:
1. Notanish odam bilan uchrashganda yo‘l qo‘yilgan xatoni anglash:
2. O‘zgalardan yoki o‘zidan tanqid, nafrat, masxara;
3. Bu vaziyatda aytilgan yoki qilingan narsa o‘rinsiz, noto‘g‘ri yoki odobsiz ekanligini anglash.
4. Charlz Darvin yozganidek, ortiqcha yoki noo‘rin maqtov.
5. Fosh qilingan yolg‘on.
6. Nopok, axloqsiz fikrlar.
7. U uchun noqulay vaziyatga tushib qolgan yoki noto‘g‘ri ish qilgan aziz va sevimli odam uchun tajriba. Masalan, ota-onalar farzandining qilmishidan uyalishlari mumkin.
8. Muayyan vaziyatda insonning muvaffaqiyatsizligi, bajarilmagan va'dalari va majburiyatlari.
9. Uning ba'zi xususiyatlari haqida salbiy fikr (to‘liqlik, uzun burun, chiqadigan quloqlar), boshqalarning e'tiborini tortdi; shu bilan birga, bir xususiyat haqidagi salbiy fikr, umuman olganda, shaxsiyat haqidagi tasavvurga osongina umumlashtiriladi.
X. Lyuis (Lyuis, 1971) nuqtai nazaridan sharmandalikning umumbashariy sharti o‘zining ideal “men”iga mos kela olmaslikdir. Uning ta'kidlashicha, sharmandalik hissi faqat boshqa odam bilan va uning fikri va his-tuyg‘ulari alohida ahamiyatga ega bo‘lgan odam bilan hissiy aloqada bo‘lishi mumkin.
Uyatni yengish:
Sharmandalikka qarshi kurashish uchun inkor, repressiya va o‘zini o‘zi tasdiqlashning himoya mexanizmlari qo‘llaniladi (Lyuis, 1971).
Rad etish sharmandalik yo‘lida mudofaa tuzilmasi vazifasini bajaradi: inson uyat manbaining mavjudligini yoki ahamiyatini inkor etadi. Inson uyatning mavjudligini inkor eta oladi. Biroq, u o‘zini bunga ishontirishi kerak.
Himoya mexanizmi sifatida bostirish odamlarning sharmandali vaziyatlar, sharmandalik tajribasi bilan bog‘liq vaziyatlar haqida o‘ylamaslikka harakat qilishlaridan iborat.
Aybdorlik:
Ayb - vijdon kabi axloqiy sifat bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan murakkab psixologik hodisa.
Vijdon:
Faylasuflarning fikricha vijdon – bu axloqiy kategoriyadir.
A.S.Pushkinning fikricha axloqda vijdon shaxsning axloqiy o‘zini o‘zi anglashining ifodasi, ichki sudya sifatida ishlaydi.
A.G. Kovalyov (1970) vijdonni insonning o‘z harakatlariga hissiy va baholovchi munosabati deb hisoblaydi. “Bu munosabat, - deb yozadi u, - axloqiy me'yorlarni chuqur o‘zlashtirish va qabul qilish natijasida, jamiyatning shaxsning xulq-atvoriga qo‘yadigan obyektiv talablarining subyektning ma'lum bir sharoitda shaxsiy ehtiyojiga aylanishi natijasida yuzaga keladi.
Sessiya 2kurs, [01.01.2024 19:19]
Nafrat, Intellektual his-tuyg‘ular, Ajablanish:
Nafrat tuyg‘usi dushmanlik tuyg‘usining ko‘rinishlaridan biri hisoblanadi.
Intellektual his-tuyg‘ular (hissiyotlar) deganda odamda aqliy faoliyat jarayonida yuzaga keladigan o‘ziga xos kechinmalar tushuniladi.
R.Dekart (1950) va B.Spinoza (1957) asarlarida intellektual tuyg‘ularga ajablanish, aniqlik va shubha kiradi.
Sessiya 2kurs, [01.01.2024 19:19]
Tugadi🫠
Sessiya 2kurs, [01.01.2024 19:20]
Xato va kamchiliklar boʻlsa uzr😁
Sessiya 2kurs, [02.01.2024 14:43]
Hammaga omad 🫶
|
| |
