5-savol: kuchlanish amplitudaviy qiymati nima?
O'zgarmas tokda, doimo bir xil kuchlanish bo'ladi. O'zgaruvchan tok tarmog'ida esa, nomidan ham tushunsak bo'ladi, kuchlanish doimiy emas. U doimo o'zgarib turadi. Vaqtning qandaydir bir momentida tarmoqda kuchlanish yo'q, kuchlanish nolga teng bo'ladi.
Keyin bir oniy vaqtda kuchlanish paydo bo'ladi va ortib borib, o'zining maksimal qiymatga yetadi, keyin pasayadi, nolga tushadi, yana paydo bo'ladi, lekin endi, qarama-qarshi (manfiy) ishora bilan yana maksimal darajaga yetadi va hokazo. Buni sinusoidal tok deb ataladi.
Sinusoida grafigiga qarasak, tarmoq kuchlanishi har doim qiymatini o'zgartirayotganligini ko'rish mumkin.
Amplituda - sinusoidaning noldan yuqori yoki pastki eng yuqori qiymatga erishgan balandligi. Bir fazalik tarmoqda bu 311 volt bo'ladi.
Buni quyidagicha tushuntirsak, tushunarliroq bo'ladi.
Bir fazali tokda, kuchlanish amplitudasi, ta'sir etuvchi kuchlanishdan √2 ya'ni 1,414 baravar ko'proq. Agar ta'sir etuvchi kuchlanish = 220 volt bo'lsa, u holda amplituda bir oz ko'proq, 311 volt bo'ladi.
Kuchlanish amplitudasini 311 voltni hammasi ham samarali emas, unda 220 volt kuchlanish ta'sir etuvchi kuchlanish hisoblanadi ya'ni, o'zgaruvchan tokni, ta'sir etuvchi 220 volt kuchlanishi, tokni ma'lum bir vaqtiga teng davrida, o'zgarmas tok bilan bir ish bajaradi.
220 V - bu o'zgaruvchan kuchlanishning ta'sir etuvchi qiymati. O'zgarmas 220 V DC bilan bir xil isitish (issiqlik) effektini beradi. Ta'minlash manbalarini loyihalashda buni hisobga olish kerak bo'ladi - tekislovchi filtrlardagi kondensatorni kuchlanishi amplituda qiymatidan katta olinadi.
Shu sabab bir fazalik tarmoqda har doim 400 voltdan yuqori kondensator tanlanadi. Amplituda qiymatini faqat ossilografda ko'rish mumkin, multimetrda esa ta'sir etuvchi qiymati o'lchanadi.
6-savol: svetodiod uchun qarshilik tanlash?
Qarshilikni svetodiodga ketma ket ulaymiz. Qarshilikni vazifasi svetodiod kuyib qolmasligi uchun tokni chegaralab turadi.
Aytaylik sizda 12 voltlik taminlash manbasi bor. Svetodiodimiz 1.5 volt 10 mA. Svetodiod normal yonishi uchun qarshilik tanlaymiz.
Qarshilikda kuchlanishimiz 12-1,5=10,5 voltga paslaydi. Svetodiod qarshilikka ketma ket ulanganligi uchun tok 10 mA. Om qonuniga ko’ra R=U/I = 10,5/0,010 = 1050 om, 1,1 om qarshilik tanlaymiz.
Qarshilikni quvvati qanday bo’lishi kerak?
Agar R = 1100 om, tok 0.01 A bo’lsa, Joul Lens qonuniga ko’ra 0.11 vt ekvivalentda ussiqlik tarqaydi. Demak qarshilik 0.125 vt eng kichkinasi ham bo’laveradi.
|
