|
Kompyuterni qismlarga ajratish. Tizimli blok qismlari bilanBog'liq 1. Shaxsiy kompyuterlarning dasturli ta‘minoti13. Kompyuterni qismlarga ajratish. Tizimli blok qismlari bilan
tanishish. Kompyuterga qo’shimcha yangi texnik qurilmalarni ulash
Tizim platasi (motherboard) - qurilmalami va hisoblashlami boshqaruvchi
asosiy qurilma bo'lib, unga mikroprotsessor, tezkor va kesh xotira,
mikrosxemalari, kontroller va turli adapter, elektrosxemalar o'matiladi.
Tizim platasi asosan quyidagi qurilmalardan tashkil topadi.
Mikroprotsessor - kompyutemi boshqarish va barcha hisob ishlari,
buyruqlami bajarilishini ta ’minlaydi. Mikroprotsessor turli amallami tez
bajarish qobiliyatiga ega. Uning tezligi sekundiga 100 million amalga va
undan ortiq boiish i mumkin. Uning tezligi megagerslarda hisoblanadi va
protsessor nomidan keyin yoziladi. Masalan, Pentium 700. Tezkor xotira -
protsessor uchun zarur bo'lgan dasturlar va ma’lumotlarni saqlaydi.
Kompyuter o'chirilishi bilan tezkor xotiradagi ma’lumotlar o'chiriladi.
Qattiq disk (doimiy xotira - hard disk drive) - dastur va ma’lumotlami
doimo saqlaydi. U ba’zan ≪vinchester≫ deb ham nomlanadi. Vinchester
nomi birinchi yaratilgan qattiq disk nomidan kelib chiqqan (1973-yilda
IBM firmasi tomonidan yaratilgan qattiq disk nomi
≪30/30≫ bo'lgan va
bu mashhur Winchester miltig'ining kalibrga o'xshar edi). Ular hajm va
ishlash tezligi bilan farqlanadi. Qattiq diskdagi dastur va ma’lumotlar esa
o'chirilmaydi. Kesh xotira - kompyuter tomonidan dasturlar ishlash
jarayonida ko ‘p ishlatilgan ma’lumotlami saqlash uchun foydalaniladi. Bu
xotira tezkor va doimiy xotira o'rtasida joylashadi. Kontroller (adapterlar) -
ular har xil tashqi qurilmalar ishini ta’minlaydi. Ishlash holatlari bilan
farqlanadi (video platasi, tovush platasi, tarmoq platasi va ...). Disk
yurituvchilar - bu egiluvchan va kompakt disklardagi ma’lumotlarni o'qish
va yozish ishlarni bajaradigan qurilma. Kiritish-chiqarish porti orqali
mikroprotsessor bilan ma ’lumot almashinadi. Ichki qurilmalar bilan
ma’lumot almashinuv uchun maxsus portlar hamda umumiy poitlar
mavjud. Umumiy portlar 2 xil bo'ladi: parallel (LPT1. LPT4) va ketma-ket
(C0M1, ...,COM3). Parallel portlar kiritishchiqarishni ketma-ket portga
nisbatan tezroq bajaradi. Har bir poll o'zining shaxsiy manziliga va
raqamiga ega bo'lib, ulaming umumiy soni 65536 taga yetadi. BIOS (Basic
input output system) - o ‘z tarkibidagi bir marta yozib qoldirilgan
ma’lumotlar majmuasini saqlab turuvchi va alohida mikrosxema
hisoblangan xotira turi hisoblanadi. Odatda, bu xotiradagi ma’lumotlami
uni ishlab chiquvchi korxona (firma) yozib qoldiradi. Bu ma’lumotlar
kompyuter elektr manbadan o'chirilgan holda ham saqlanadi va alohida
mikroakkumlyatorli batareyalardan oziqlanadi. Bu xotira turi faqat
ma’lumotlami o'qish rejimida ishlaydi. Shuning uchun bunday xotirada
kompyuteming qurilmalarini tekshiruvchi test dastiirlar, operatsion
tizimlaming yuklovchi dastur modullari saqlanadi.
|
| |
