tirik jon, har qanday jamoa uchun zarur bo`lgan xilma-xil boylik va kechinmaga ega

Download 0,62 Mb. Pdf ko'rish
bet	8/12
Sana	20.02.2024
Hajmi	0,62 Mb.
	#159498

1 ... 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Bog'liq
5-Seminar

Ko`ngilxushlik g`oyasi

tirik jon, har qanday jamoa uchun zarur bo`lgan xilma-xil boylik va kechinmaga ega
bo`lishni taqozo qiladi, negaki tug`ilgandan to o`lgungacha uning individual hayoti shunday
o`tsin». Madaniyatdagi biosferik konsepsiya tarafdorlari insoniyat tarixida o`zlarining madaniyat
tasnifini tuzib, unda ta’kidlashlaricha insoniyatning ilk bosqichlarida madaniyatning turli xil
biogelik ko`rinishlari mavjud bo`lgan, keyinchalik sun’iy ravishda «tabiat ustidan xukumronlik
qilish» shioriga tayangan xolda texnogenik madaniyat yaratildi zamonaviy odamlar yerdagi
ekologik qonunlarga asoslanib turmushi taqozo qiluvchi noogenik madaniyatga o`tadi. Ekologik
madaniyat xozirgi zamon sivilizatsiyasining axamiyatga molik belgilaridan biriga aylanib
bormoqda 1980 yillardan e’tiboran zamonamiz ilm-fani tobora ekologiyalashmoqada. Dastlabki
paytlarda ekologiya xayvonot va o`simlik dunyosining atrof muxit bilan bog`liqlik aloqalarini
tadqiq etgan bo`lsa, so`ngiroq bir butun tarzda yerning ekotizmi, biotsenezi, biosferani o`rgana
boshladi. 1970 yillardan ekologiya jamiyat xayotidagi jarayonlarni o`rganishga kirishdi. Insoniyat
jamiyati bilan uni o`rab turgan tabiiy iqlimiy, sotsial-madaniy muxitning aloqadorligi
muammolarini o`rganuvchi sotsial ekologiya shakllandi. Ekologiyaning tabiiy va sotsial muxiti
inson uning genofondi, odamni bugungi olamga moslashish jarayoni xususiyatlarini tadqiq etuvchi
mustaqil tarmog`i «inson ekologiyasi» vujudga keldi. Tabiiy va sotsial, tabiiy va sun’iy
jarayonlarning o`zaro ta’sir aloqadorligini optimallashuvini ekologik madaniyatni boshlanishi»
deb xisoblash mumkin. Bu insoniyat tomonidan tabiiy va sun’iy ikki tizimning teng xuquqligini
tan olishi demakdir. Ayniqsa bu qishloq xo`jalik soxasi uchun o`ta axamiyat kasb etadi. Hozirgi
zamon qishloq xo`jaligi uchun maxsuldorlik va tovar ishlab chiqarish xajmi asosiy strategik
maqsad emas, gap ekologiya qonuniyatlariga muvofiq tabiiy resurslardan oqilona foydalanish,
atrof muxitni asrashdan iborat. Sanoat ishlab chiqarish uchun ekologik qonunlar tabiat resurslariga
tejamkorlik asosida yondoshish imkoniyatini beruvchi texnika va texnologiyani yaratishdangina
iborat bo`lmay ayni paytda, insonning mavjudligi va yashash muxiti-biosferani asrash, qayta
tiklashdan iboratdir. “Ommaviy madaniyat”ning eng xunuk illatlari, olg`a surgan g`arazli
g`oyalaridan biri bu, ko`ngilxushlik g`oyasidir. Ko`ngilxushlik g`oyasi deganda, insonning
turmush tashvishlaridan bir oz bo`lsa-da chalg`ish, o`zining bush vaqtini mazmunli o`tkazishni
tushunish ham mumkin, agar buni xolis, samimiy izohlasak. Har qanday sog`lom ma’naviyatli
insonlar o`z hayotining har bir daqiqasidan oqilona foydalangani holda, o`zi va boshqalarga
foyda keltiradigan fa’oliyat bilan shug`ullanishga intiladi. Sof niyatda, ezgu mashg`ulotlar bilan
o`zining bo`sh vaqtini fayzli, o`z talant, qobiliyatidan unumli foydalanishga harakat qiladilar.
Ammo biz ushbu mavzuda tilga olayotgan ko`ngilxushlik g`oyasi tamomila boshqa, insonning
insonligiga zid, ma’naviy olamini tubanlikning eng chuqur jarliklari sari etaklashga qaratilgan,
aqlsiz ko`ngilning tuban mayllarini qondirishga intilgani bilan o`ziga xos xarakterlanadi. Bugungi
«ommaviy madaniyat», buzg`unchi kuchlar tamonidan og`iz ko`pirtirib jar solinayotgan
ko`ngilxushlik g`oyasi insonning hayot lazzalaridan xoxlagan vaqt, istagan erda va istagancha
lazzatlanish, huzur qilish, bu yulda hech narsadan qaytmaslikni targ`ib qilish orqali maishatga
izn beradi. Oqibatda g`arbni ma’naviy tubanlik sari undab jar yoqasiga etaklab kelgan
ko`ngilxushlik g`oyasi bugun sharqqa ham ma’naviy tahdid bo`lib turibdi. Tomas Vul’fning
« Manmanlik o`ti » romanida yosh moliyachi « shahvoniy hirslarga cho`kib ketgan » N’yu
– York farzandi bo`lganligi uchun ham xotini va qizining hayotiga zomin bo`ladi. Ayrim
ma’lumotlarga ko`ra, bugun Britaniya bolalarining 3-4 foizi nikohsiz tug`ilmoqda, taxminan
shuncha mikdordagi katta yoshlilar ajrashish alamidan aziyat chekmoqda. AQShda
qamalganlarning yarmidan ko`pi buzilgan oilalar farzandlaridir. Bunday statistik
ma’lumotlarni uzoq davom ettirish mumkin. Mana kungilxushlik g`oyasi bergan mevalar.
“ Ommaviy madaniyat “ ning ko`ngilxushlik g`oyasi insonni ma’naviy tubanlik sari etaklaydi.

G`arbda uning makoni sershovqin musiqalari, turli – tuman rangli chiroqlar bilan bezalgan tungi
barlar. Minglab yoshlarni o`ziga ohangrabodek chorlayotgan bu tungi barlarning mijozlari,
afsuski, kundan – kunga ko`payib bormoqda. Tungi barlar. Balki ular kimlarningdir iqtisodiy
manfaati uchun, xolis maksadda tashkil etilgandir. Ammo bugungi tungi barlarning aksariyat
muxlislari bu yoshlar, hali ona suti og`zidan ketmagan, kayfu – safoga berilgan,
ko`ngilxushlikka mukkasidan ketgan yosh yigit – qizlardir. eng achinarli tamoni shundaki,
tungi barlar ichkilikbozlik, turli tartibsizlik va giyoxvandlik kuchasidagi bekat vazifasini
o`tamokda. G`arbda tungi barlarlarda sang`ish aksariyat ota – onalar tamonidan tabiiy hol
sifatida qabul qilinadi. Yu. Xabermas kabi sog`lom fikrli odamlar fikricha: «G`arb

Download 0,62 Mb.

1 ... 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Download 0,62 Mb.

Pdf ko'rish