1. Umumiy qoidalar. Yer inshootlari turlari. Gruntga ishlov berish texnologik jarayonining tarkibi

Kesuvchi halqalar usuli
bilan namuna olganda grunt strukturasi va zichligi namunalarda ham 
saqlanadi kerak (5.44, a - rasm).
O’yma usulda 
(5.44, b - rasm) grunt diametri 20...30 sm va chuqurligi 15...20 sm bo’lgan 
shurflardan olinadi. Hosil bo’lgan uyuqlikka quruq qum to’ldiriladi va uning miqdoriga qarab chiqarilgan 
grunt hajmi xaqida fikr yuritiladi. Kesuvchi halqa va o’yma usul bevosita ish davomida grunt skeleti 
zichligini aniqlash imkonini bermaydi, bu esa gruntni zichlash sharoitini o’zgarishiga tezkorlik bilan 
javob bermaydi. SHuning uchun amalda juda ham aniq bo’lmagan lekin boshlang’ich qaror qabul qilish 
uchun yetarli bo’lgpn ekspress metodlar: penetratsiya, radioizotop va boshqa usullar qo’llaniladi.
 
5.44 - rasm. Grunt tavsiflari va zichlash sifatini aniqlash: 
a – halqalar usuli bilan namuna olish(gruntyig’uvchi sxemasi);
b – ushaning o’zi o’yma usul bilan; v – penetratsiya usuli bilan grunt zichligini aniqlash; g – 
radioizotop usuli bilan grunt zichligi va namligini aniqlash o’rtacha sxemasi; d – shuning o’zi, 
qo’sh usuli; 1 – harakatlanadigan yuk; 2 – olinadigan halqa;
3 – kesuvchi halqa; 4 – taglik (poddon); 5 – o’yiq; 6 – sandon; 7 – konus uchli zond;
8 – o’lchov pulьti; 9 – detektor; 10 – energiya bilan ta’minlash manbasi 
 
Penetratsiya usuli
(5.44v-rasm) zichlangan gruntga ma’lum balandlikdan tushuvchi konus uchli 
zondni qayd qilingan massa yukining zarbalari soniga bog’liq holda botishini o’lchashga asoslangan. 
Radioizotop usul
(5.44g,d-rasm) nurlanish manbai va qabul qiluvchi priyomnikning belgilangan 
masofada to’rib gamma nurlarning turli jadallikdagruntning namligi va zichligiga, bog’liq holda gruntga 
singishiga asoslangan.