|
Jamoaning tarkib topishi va rivojlanish bosqichlariBog'liq 11-Mavzu Jamoa tushunchasi va uning o’ziga xosliklari 3. Jamoaning tarkib topishi va rivojlanish bosqichlari.
Bir so‘z
bilan aytganda, jamoa bolalarning bir guruhi emas, balki mazsus tashkil
etilgan munosabatlar tizimidir. Jamoa o‘z-o‘zini boshqarish va tartibga solish
organlariga ega bo‘lib, ular barcha bolalarning va jamiyatning manfaatlarini
ifodalovchi vakillardir. Jamoa maktab o‘quvchilarini umumiy maqsad,
umumiy mehnat bilan hamda mehnatni umumiy tarzda tashkil etish bilan
birlashtiradi. Jamoani shakllantirish muayyan qonuniyatlarga bo‘ysunadigan
uzoq muddatli, murakkab jarayondir. Jamoani vujudga kelishi uchun to‘rt
bosqich zarur. Jamoaning shakllanish bosqichida dastlab pedagog butun bir
guruhga talab qo‘yadi, so‘ngra jamoa faollari jamoa a‘zolariga talab qo‘yadi,
butun jamoa alohida shaxsdan muayyan tarzda faoliyat olib borishni talab
qiladi va nihoyat, shaxs o‘z-o‘ziga talab qo‘yadi. Qo‘yilayotgan talablar
mazmunidagi farq va jamoa a‘zolarining jamoa oldidagi javobgarligi, ijodiy
hamkorligi a‘zolarining xulq-atvor, axloqiy kamolot darajasini ko‘rsatuvchi
muhim belgilar sifatida namoyon bo‘ladi.
Jamoani shakllantirishda uning hayotini belgilovchi ichki jarayonning
mohiyatini inobatga olish zarur. Jamoani shakllantirish bosqichlarini
belgilash shartli hisoblanadi, chunki jamoaning bosqichlari chegara yoki
oraliqqa ega emas. Shunga qaramay, pedagogik nuqtai-nazardan jamoaning
shakllanish bosqichlariga ajratish juda muhim.
Bolalar jamoasi rivojlanishining birinchi bosqichi.
Mazkur bosqichda
talab faqat pedagoglar tomonidan qo‘yiladi. Bu jamoa rivojlanishining
boshlang‘ich nuqtasidir. Ushbu davrdagi jamoa hali tarbiyalovchi jamoa
bo‘lmay, balki, tashkil etuvchi birlik (guruh, sinf)dir. Tarbiyalanuvchilar
talablarning qo‘yilishiga e‘tiborsiz qaraydilar. Jamoa a‘zolarning uzluksiz
ijodiy faoliyatini tashkil qilishl va ularni muayyan maqsad atrofida
birlashtirishga erishish orqali jamoa tarkib topadi. Mazkur bosqichda
pedagogning asosiy maqsadi jamoa a‘zolarini oddiy tarzda uyushtirishdan
iborat bo‘ladi. Ushbu bosqichda pedagogning talabchanligi, qat‘iyligi,
izchilligi, murosasizligi va barcha a‘zolariga talabni birday qo‘ya olishi hal
qiluvchi omil hisoblanadi. Bu vaziyatda o‘qituvchining ―hukmdorlik‖ davri
uzoq davom etishi mumkin emasligini hisobga olish zarur. Jamoa hayotining
birinchi bosqichida jamoa faollarining paydo bo‘lishi ushbu davr uchun
xarakterli hodisadir. Jamoa faoli muayyan guruhning shunday a‘zolaridanki,
ular jamoa manfaatiga muvofiq tarzda harakat qiladilar va pedagog faoliyati
talablariga nisbatan xayrixohlik bilan munosabatda bo‘ladilar. Faollar
pedagogning yaqin yordamchilari sifatida ish olib boradilar.
|
| |
