g’ildirakka juda yaqin joylashgan.
Dvigatel ishlayotgan holda nasos g’ildirak aylanayotgan bo’ladi. Uning
parraklari parraklararo kanallardagi suyuqlikka kuch bilan ta’sir qilib, uni
periferiyaga otadi. Suyuqlik nasos g’ildirakning parraklararo kanallaridan otilib
chiqib, turbina g’ildirakning parraklariga uriladi va parraklariaro kanallaridan
o’tib, yana nasos g’ildirakning parraklararo kanallariga tushadi. Parraklararo
kanallarda katta tezlik bilan va bir vaqtning o’zida nasos (yoki turbina) g’ildirak
bilan birga aylanuvchi suyuqlikning yopiq aylana oqimi hosil bo’ladi (9.2 a-rasmda
strelka bilan ko’rsatilgan).
9.2-rasm. a -gidravlik, b- elektromagnit kukunli
ilashish muftasi sxemalari
Suyuqlik nasos g’ildirak
parraklaridan energiya olib, uni turbina g’ildirakka olib
o’tadi va uning parraklariga kuch bilan ta’sir qilib, bu g’ildirakka burovchi
momentni uzatadi. Nasos g’ildirak qanchalik tez aylansa,
gidromufta shunchalik
ko’p burovchi momentni uzatish mumkin. Parrakli g’ildiraklarning aylanib turgan
paytida gidromuftani to’la o’zish uchun undan suyuqlikni chiqarib yuborish kerak.
Buning uchun ilgarilash klapani 12, bak 11, ta’minlash nasosi 10 saqlagich klapani
9 bilan, to’ldirish klapani 7, ba’zida esa suyuqlikni sovutish uchun radiator 8 kerak
bo’ladi. Bundan gidromuftaning ishga tushirish va uzish vaqti uzoq davom etadi.
Turbina g’ildiragining aylanish chastotasi nasos g’ildiragining aylanish
chastotasiga qaraganda
ortib
ketishi mumkin, masalan,
pastga qarab
harakatlanganda. Unda suyuqlikning aylanma harakat yo’nalishi teskarisiga
o’zgaradi. Burovchi moment turbina g’ildiragidan nasos g’ildiragiga uzatiladi va
shu bilan daigatel bilan tormozlashga erishiladi.
Elektromagnit kukunli ilashish muftasi 3 asosiy qismga ega: qo’zg’almas
korpus 14 bilan qo’zg’atish o’rami 15 (9.2 b-rasm), dvigatel
tirsakli vali bilan
ulangan yetakchi qism 13, uzatmalar qutisining yetakchi valiga burovchi momentni
uzatuvchi yetaklovchi qism 16.
O’ramdan elektr toki o’tganda uning atrofida A, B va V tirqishlardan
o’tuvchi yopiq magnit maydoni hosil bo’ladi (strelka bilan ko’rsatilgan).
Tirqishlardan o’tuvchi magnit oqimi orqali detallarning o’zaro ta’sir
juda kam,
lekin uni maxsus temir kukun bilan to’ldirilsa o’zaro ta’sir ko’p marta oshadi. Bu
kukun bilan ilashish muftasining yetakchi va yetaklanuvchi qismlari orasidagi A
tirqish to’ldirilgan. Kukun orqali magnit oqimi o’tganda uning zarrachalari
yetakchi va yetaklovchi qismlarni birlashtirib, «qattiq ilashma» hosil qilgan holda,
magnit kuch chiziqlari bo’yicha joylashadi. Elektromagnitni o’chirganda
kukun
yana harakatchanlikka erishadi va ilashish muftasi uziladi.
Avtomatik va yarim avtomatik ilashish muftasi ishga tushirish va ajratishni
avtomatik boshqaruvini ta’minlaydi. Ishga tushirish va ajratish uchun signal
yarimavtomat ilashish muftalarida haydovchi
tomonidan uzatishlar sonini
o’zgartirish dastagini surilganda yoki maxsus tugma bosilganda beriladi. Avtomat
ilashish muftalarida signal ilashish muftasini avtomat boshqarish tizimidan keladi.
