|
12-ma’ruza: restriksiya va restriktazalar reja: Restriksiya jarayoni Restriktaza fermentlari
|
| bet | 4/5 | | Sana | 25.03.2023 | | Hajmi | 33.55 Kb. | | #46728 |
Bog'liq 12-maruza restriksiya va restriktazalar reja Restriksiya jara Anotatsiya Big data, Big Data\'ning asosiy 8 atamasi, Schyotlar rejasi, 4-маъруза, djbwduwudbO‘SIMLIK HUJAYRALARINING
TRANSFORMATSIYASI
O‘simlik hujayralarida tabiiy holda ham genetic transformatsiyani kuzatish mumkin. Masalan, o'simliklarda uchraydigan shish kasalliklarini ayrimlarining paydo bo’lishi Agrobacterium tumefaciens bakteriyasidagi halqali DNK T-plazmada shaklidagi omil sababchi bo‘lishi aniqlangan. Tj-plazmidada o‘simlik hujayrasini genetik transformatsiyaga uchrashini ta’minlaydigan DNK sayti borligi aniqlangan. tDNK xromosoma tarkibiga kirib, hujayra metabolizmini ko‘p qirralarini o‘zgartirishi mumkin. Rakli hujayralar ozuqa muhitida kamchilik bo‘ lganda, fitogormonlar yetishmaganda boshqarib bo‘lmaydigan holda ko‘payadi. o‘simlik tabiiy holda uchraydigan genetik transformatsiyaga ildizlarida bo‘ladigan kasallikni ham keltirish mumkin. Kasallikning sababi, Agrobakterium rizogenes deb nomlanadigan bakteriyadagi Riplazmidaning hujayraga joylashishi bo‘ladi. Mazkur plazmida DNKning fragmentlari bo‘lib, transpozonga o‘xshab o‘simlik hujayrasi xromosomasiga birikadi. Shunday tabiatda uchraydigan usullar mikrob va o‘simlik hujayralarida foydali mahsulotlar beradigan genomlarni yaratish samara bermadi. Ushbu jarayonlami tabiiy sharoitda amalga oshirish mumkin. Ushbu tabiiy jarayonlardan ilmiy-tadqiqot izlanishlarda foydalanish istiqbolli ekanligini ko‘rsatdi. Mazkur maqsadni amalga oshirishda hayotchan protoplast olinib, unitransformirlangan hujayraga so‘ng, o‘simlik-regenerantiga aylantiriladi. Buning uchun quyidagi shartlar bajarilishi lozim:
• Seleksiyalangan protoplastlar regeneratsiya xususiyatiga ega bo‘lishi kerak, bunday o‘simliklar kam bo‘lsa ham, lekin ularning soni har yili oshib bormoqda;
• Genetik materialni konstruktsiya holiga keltirib, vektor sifatida 0‘simlik hujayra xromosoma tarkibiga kirgizib bo‘ladi. Buning uchun tabiatda tayyor holda uchraydigan Ti- va Ri-plazinidalar o‘z-o‘zidan o‘simlik: hujayrasiga kiritish mumkinligidan foydalaniladi. Bulardan tashqari yana 0‘simlik viruslari va ximerli struktui-alardan, jumladan, bakteriya plazmidasiga mitoxondriya yoki xloroplast DNKlami bog‘lab, hujayra genomi tarki biga kiritishdan foydalanish mumkin.
• Hujayraga vektor tariqasida kirgizilgan omilni endonukleazata’siridan saqlaydigan choralar ko‘rish zarur. Hozirgi lamda 0‘simlik hujayrasiga vector tizimini kirgazish liposomalar yordamida amalga oshirib ijobiy natijalar bermoqda. Odatda o‘simlik protoplastiga joylashtiriladigan liposomalar fosfotidilserin va xolesterinlardan iborat. O'simlik hujayra transformatsiyasi ustidagi metodikalar Agrobakterium turidagi mikroorganizmlar ishtirokida jadal suratlar bilan olib borilmoqda. Masalan, o'simlik hujayrasini ko‘paytirish davomida begona genetik materialni kiritish hujayraga yoki to‘Iiq o‘simlikka DNKrii inyeksiya qilish usuli orqali amalga oshirilishi aniqlangan. Mazkur uslub asosida genom muayyan maqsad uchun foydalanish mumkin bo‘lgan qishloq xo‘jalik o‘simliklari yaratilgan. Bundan tashqari, bakteriya va achitqilardagi gerbitsidlarga chidamli bo‘lgan genlarni. ajratib, o‘simlikka kiritiladi. Bu gerbitsidlardan foydlanishda yangi usul bo‘lib, qishloq-xo‘jalik ekinlarini begona o‘tlardan saqlash mumkin bo‘ladi. Yuqorida qayd etilgan usullar asosida genomi o‘zgartirilgan o‘simliklar transgen o‘simliklar deb ataladi.
|
| |
