8-rasm. Zaxira о‘ralish mexanizmili о‘rash dastagi chizilmasi,
bu yerda: 1-rolik; 2-dastak; 3-prujina; 4-podshipnik; 5-gupchak; 7-о‘rnatish halqasi; 8-surma.
Shakllanayotgan joylama kо‘rsatkichlari. Uzatish sxemasini tanlash
Har bir mashina ip chiziqiy zichligi va о‘ralish balandligining ma’lum bir diapazoniga ega
bо‘lganligi uchun, mexanizmni loyihalashda о‘rta о‘lchamdagi joylamalarga moslashish kerak
bо‘ladi. Halqali mashinalarda joylamalar о‘lchamlari halqa diametri va ipning ishlatilishidan
aniqlash mumkin. Joylama diametrini halqa diametriga bog‘liq holda ma’lumotnomadan yoki
amaliyotda ishlab chiqilgan tavsiyaga muvofiq topiladi. Joylamaning yuqori qismi uchun konus
balandligi (8- rasmga qarang) quyidagicha:
tg
r
R
H
кб
/
)
(
0
(16.1)
bu yerda R
0
– joylama radiusi;
r – joylama uchidagi tutak radiusi.
α – avval tavsiya qilingan ma’lumotlarni
tanlangan, konus yasovchisining joylama о‘qiga
qiyalik burchagi.
Tutakni urchuq turi va о‘ralish balandligiga bog‘liq holda tanlanadi. Nimqavatdagi
о‘ramlarning о‘rtacha qadami h
о‘r
ni, zich joylama
olish shartidan kelib chiqib, quyidagi
munosabat tanalanadi:
d
h
ур
)
5
,
3
3
(
bu yerda:
/
357
,
0
T
d
(mm) formuladan aniqlanuvchi ipning shartli diametri;
T – ip
qalinligi, teks ;
- yuqori teksdagi о‘raladigan ip hajmiy birligi massasi.
Halqa taxtachasi kо‘tarilish vaqtini quyidagi ifodadan aniqlash mumkin:
tg
H
H
R
h
v
t
б
k
б
k
k
2
2
.
.
2
.
.
0
0
1
(16.2)
bu yerda
cos
0
ур
h
h
;
v
v
v
ц
1
- о‘rash tezligi (bu yerda vs – chо‘zuvchi asbobning
chiqaruvchi
silindri tezligi; v – halqa taxtachasining joylama о‘qi bо‘ylab harakat tezligi).
Taxminan
ц
v
v
1
deb hisoblashimiz mumkin. Tanda ip uchun ipyotqizgichning tushish
vaqti
2
/
k
T
t
t
, arqoq ipi uchun
3
/
k
a
t
t
; ba’zi
hollarda tanda ipi uchun t
0
*0,978t
k
qabul
qilinadi, bu esa joylamadagi ip uzunligini 30 % oshirilishiga imkon beradi. О‘rash mushtagining
bir aylanishi vaqti
1
0
t
t
T
.
Tо‘qimachilik mashinasozligi amaliyotida mushtchali о‘rash mexanizmlari keng
tarqalgan,
bu uning soddaligi, ishdagi ishonchliligi va universalligi bilan bog‘liq. Mexanizm
sxemasini tanlashda u imkoni boricha sodda, kambо‘g‘inli, о‘ralish
balandligi va ipyotqizgich
holatini berilgan chegaralarda moslashga imkon beradigan, yig‘ishda, moslashda qulay bо‘lgan va
asosiysi ishlash davomida ipyotqizgich harakat qonunini buzmaydigan va berilgan shakl va
sturkturadagi joylama olishni ta’minlaydigan bо‘lishiga intilish kerak.
