15-Ma’ruza: Portlandsement ishlab chiqarish texnologiyasi va usullari

Alit 3CaO SiO2 (C3S) klinkerning asosiy minerali bo’lib, Sementning qotish tezligini, mustah’kamligini belgilaydi. Alit klinker tarkibida 45-60% bo’ladi. Uning tarkibida 2-4% atrofida MgO, Al2O3, P2O3, Cr2O3 va shu kabilar bo’lib, alit xususiyatlariga tasir ko’rsatadi. Alit kristallari uzunchoq (3-20 mkm) bo’lib, Sement aktivligini oshiradi.

• Alit 3CaO SiO2 (C3S) klinkerning asosiy minerali bo’lib, Sementning qotish tezligini, mustah’kamligini belgilaydi. Alit klinker tarkibida 45-60% bo’ladi. Uning tarkibida 2-4% atrofida MgO, Al2O3, P2O3, Cr2O3 va shu kabilar bo’lib, alit xususiyatlariga tasir ko’rsatadi. Alit kristallari uzunchoq (3-20 mkm) bo’lib, Sement aktivligini oshiradi.
• Belit 2CaO SiO2 (C2S) klinkerning ikkinchi asosiy minerali bo’lib, Sementning vaqt o’tishi bilan h’osil bo’ladigan mustah’kamligini taminlaydi. Belit klinker tarkibida 20-30% tashkil etadi va boshlang’ich davrda sekin qotadi. Uning tarkibida 1-3% atrofida Al2O3, MgO, Fe2O3, Cr2O3 va shu kabilar bo’ladi.

Kuydirish xumdonlaridan chiqqan klinkerni asta-sekin sovutish natijasida, h’arorat 5250C dan pasayganda P-C2S o’rniga v-C2S hosil bo’lishi belit strukturasining buzilishiga va klinkerning kukunga aylanishiga olib keladi. Bunda klinkerning hajmi 10% ortadi, P-S2S ning zichligi 3,28 g/sm3 dan v-C2S ning zichligi 2,97 g/sm3 gacha kamayadi. Hosil bo’lgan v-C2S 1000C h’aroratgacha suv bilan reaktsiyaga kirishmaydi va bog’lovchilik xususiyatlariga ega bo’lmaydi. Shuning uchun klinker maxsus sovutish moslamalari yordamida tezlik bilan sovutiladi. Bundan tashqari Al2O3, MgO, Fe2O3, Cr2O3 kabi oksidlar (1-3% atrofida) P-Ca2S strukturasini stabillashishiga va v-Ca2S ga aylanishiga yordam beradi. Klinker tarkibida alit va belit 75-80% ni tashkil etgani uchun ularning gidratatsiya mah’suloti portlandSementning asosiy xossalarini belgilaydi.

• Kuydirish xumdonlaridan chiqqan klinkerni asta-sekin sovutish natijasida, h’arorat 5250C dan pasayganda P-C2S o’rniga v-C2S hosil bo’lishi belit strukturasining buzilishiga va klinkerning kukunga aylanishiga olib keladi. Bunda klinkerning hajmi 10% ortadi, P-S2S ning zichligi 3,28 g/sm3 dan v-C2S ning zichligi 2,97 g/sm3 gacha kamayadi. Hosil bo’lgan v-C2S 1000C h’aroratgacha suv bilan reaktsiyaga kirishmaydi va bog’lovchilik xususiyatlariga ega bo’lmaydi. Shuning uchun klinker maxsus sovutish moslamalari yordamida tezlik bilan sovutiladi. Bundan tashqari Al2O3, MgO, Fe2O3, Cr2O3 kabi oksidlar (1-3% atrofida) P-Ca2S strukturasini stabillashishiga va v-Ca2S ga aylanishiga yordam beradi. Klinker tarkibida alit va belit 75-80% ni tashkil etgani uchun ularning gidratatsiya mah’suloti portlandSementning asosiy xossalarini belgilaydi.