15-Ma’ruza: Portlandsement ishlab chiqarish texnologiyasi va usullari

Qotish jarayoni. Sement suv bilan aralashtirilganda mayin elimsimon modda hosil bo’ladi va asta-sekin quyuqlashib qota boshlaydi. Sementning quyuqlanish davri 5-10 soat davom etadi, so’ng kristallanish davri boshlanadi. Sement gidrominerallarining kristallanish jarayoni muayyan sharoitda yillab davom etadi. Sement gidratatsiyasi murakkab kimyoviy va fizik-kimyoviy jarayonlarni o’z ichiga oladi. Sement klinkerining har bir minerali suv bilan birikib gidrominerallarni hosil qiladi.

• Qotish jarayoni. Sement suv bilan aralashtirilganda mayin elimsimon modda hosil bo’ladi va asta-sekin quyuqlashib qota boshlaydi. Sementning quyuqlanish davri 5-10 soat davom etadi, so’ng kristallanish davri boshlanadi. Sement gidrominerallarining kristallanish jarayoni muayyan sharoitda yillab davom etadi. Sement gidratatsiyasi murakkab kimyoviy va fizik-kimyoviy jarayonlarni o’z ichiga oladi. Sement klinkerining har bir minerali suv bilan birikib gidrominerallarni hosil qiladi.

2-rasm. Portlandtsement ishlab chiqarish sxemasi 1-giltuproq va ohaktosh karerdan keladi; 2-xomashyoni tayyorlash; 3-dozator; 4-aylanma xumdon; 5-yoqilg’i uzatish; 6-klinkerni uzatish; 7-klinker omborxonasi; 8-gipsni maydalash va dozirovkalash; 9-gips omborxonasi; 10- klinkerni (gipsni) maydalaydigan quvursimon tegirmon; 11-pnevmatik nasos; 12-kompressor; 13-sement omborxonasi (siloslar); 14-sementni qoplash.

Ishlab chiqarish usullari

• Klinkerni ishlab chiqarish uchun xom —ashyoviy moddalar bo‘lib yuqori karbonatli bo‘lgan ohaktoshlar (bo‘r,ohak,ohak) xamda tarkibida SiO2, AL203, FeO3 bo‘lgan moddalar (gil, ohakgil) xizmat qiladi. Ohaktosh va gil taxminan 75 — 25, ya’ni 3:1 nisbatda bo‘ladi, va 1 t sementga o‘rtacha 1,6 t mineral xom —ashyo sarflanadi. Xom —ashyoviy aralashmaga miqdori u yoki bu, yo‘qsa bir yo‘la ikkala kislotaviy oksidning miqdorini talab etiladigan normagacha keltirish uchun yetarli bo‘ladigan sozlovchi (korrektirlovchi) qo‘shimchalar qo‘shiladi. Masalan SiO2 ning miqdorini xom-ashyoviy aralashmaga ma’lum miqdorda kul, tarkibida Fe203 bo‘lgan kolchedan kuyindisi qo‘shib oshiriladi.