Kalit so`zlar: maktabgacha ta`lim, shahsiy ong, 6-7yoshli bolalar hayoti.
Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi
tasarrufidagi maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarni sifatli maktab ta’limiga
tayyorlashga alohida e’tibor qaratilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Sh.M.Mirziyoyev “Zamonaviy maktabgacha ta’lim sog‘lom va barkamol avlodni
voyaga yetkazishda muhim o‘rin tutadi” deya ta’kidlaydi.
Maktabga borish bolalarning hayotida juda katta voqeadir. Maktab hayoti
bolalarga yangi bir dunyoni ochib beradi, maktab davrida bolalarning asosiy
faoliyatlari o'zgaradi. Endi bolalarning asosiy faoliyatlari, asosiy vazifasi va
ijtjmoiy burchi o'qish bo’lib qoladi. 6-7 yoshli bolalar uchun yangi faoliyat bo'lgan
o'qish ulardan yangi sifat, yangi xususiyatlarga ega bo'lishlarini talab etadi. O'qish
faoliyati uchun bolalarda barqaror diqqat, o'tkir zehn, mustaqillik, batartiblik
xislatlari bo'lishi kerak. Bog'chadan maktabga o'tishlari natijasida kattalar bilan
bo'lgan munosabatlarida ham birmuncha o'zgarish yuz, beradi. Bolalarning
maktabga o'tishlari, ularning yaslidan bog'chaga o'tishlariga qaraganda murakkab
bosqichdir. Shuni ham nazarda tutish kerakki, bola maktabga o'tishi bilan uning
ijtimoiv holatida ham o'zgarish ro'y beradi.
O'quv faoliyati nima? Bu, S.L. tasnifiga ko'ra. Rubinshteyn, birinchi turdagi
o'qitish, bevosita va bevosita bilim va ko'nikmalarni egallashga qaratilgan. D.B.
tomonidan olib borilgan o'quv faoliyatini tahlil qilish. Elkonin, V.V. Davydov,
uning o'ziga xos tuzilishi, o'ziga xos tuzilishi borligini ko'rsatdi, ya'ni: o'quv
vazifasi, o'quv faoliyati, nazorat va baholashni o'z ichiga oladi. Faoliyat tarkibida
markaziy o'rinni ta'lim vazifasi egallaydi. O'quv vazifasini bola sinfda bajarishi
www.pedagoglar.uz
26-son 3 –to’plam may 2022
Sahifa: 108
kerak bo'lgan vazifa deb tushunmaslik kerak. O'quv maqsadi - bu maqsad.
Maqsadning mohiyati shu kabi vazifalarni bajarishga, ushbu turdagi muammolarni
hal qilishga yordam beradigan umumlashtirilgan harakat usulini o'zlashtirishdan
iborat. Shunday qilib, o'qituvchi o'z oldiga maqsad qo'yadi - bolalarni bargli daraxt
chizishga o'rgatish. Asosiy e'tibor mavzuning muhim belgilarini etkazish
qobiliyatini rivojlantirishga qaratiladi: magistral, shoxlar, ularning joylashuvi.
Daraxtni chizishning umumlashtirilgan usulini o'zlashtirgandan so'ng, bola shunga
o'xshash tarkibdagi har qanday aniq topshiriqni bajarishda ("Kuzgi daraxt",
"Gullaydigan olma daraxti", "Qishki maydon" mavzularida rasm chizishda)
foydalanishi mumkin. , va boshqalar.). O'quv vazifalari hal qilinadigan o'quv
faoliyati ko'plab turli xil o'quv operatsiyalaridan iborat. Bolalarning o'quv
harakatlarini o'zlashtirishlari uchun ular birinchi navbatda barcha operatsiyalarni
to'liq tarqatish bilan bajarilishi kerak. Dastlab, operatsiyalar moddiy jihatdan - ba'zi
ob'ektlar yordamida yoki moddiylashtirilgan - tasvirlar, ularning o'rnini bosuvchi
vositalar yordamida amalga oshiriladi. Masalan, ob'ektlar guruhlarining tengligi va
tengsizligi tushunchalarini o'rganayotganda, bola haqiqiy narsalarni yoki ularning
tasvirlarini almashtiradigan o'yinchoqlar, rasmlar, chiplar bilan harakatlarni amalga
oshiradi. Faqat asta-sekin, u yoki bu operatsiya ishlab chiqilganligi sababli,
harakatlarni bajarish jarayoni qisqartiriladi va bir butun sifatida darhol amalga
oshiriladi. O'quv topshirig'i sharoitida to'liq huquqli faoliyat yana bitta harakatni -
nazoratni bajarishni o'z ichiga oladi. Bola o'z ta'lim faoliyati va ularning
natijalarini berilgan namunalar bilan bog'lashi, bu natijalarning sifatini tugallangan
o'quv faoliyati darajasi va to'liqligi bilan bog'lashi kerak. Natijalarning ta'lim holati
talablariga muvofiqligini yoki mos kelmasligini aniqlaydigan baholash nazorat
bilan chambarchas bog'liq. Ta'kidlanganidek, ta'lim faoliyati tarkibida markaziy
o'rin ta'lim vazifasiga tegishli. O'quv vazifasini qabul qilish qobiliyati va uni hal
qilish qobiliyati bu holda bolaning maktabga tayyorligining eng muhim
mezonlarining ahamiyatini oladi.
Bolalarni maktabdagi o'qish jarayoniga tayyorlashda ularning nutqini o'stirish,
juda zarur shartlardan biridir. Shuning uchun katta guruh bolalarini maktabdagi
|
