|
PEDAGOGIK MAHORAT 3 (79) 2021Bog'liq Pedagogik mahorat 3-son 2021 yilPEDAGOGIK MAHORAT 3 (79) 2021
76
tilida soʻzlashadigan, ikkinchi tilni yaxshi biladigan kadrlar boʻladi. Bir vaqtning oʻzida ikkita oʻqituvchi
bilan muloqot qilish imkoniyatiga ega boʻlgan bola, kattalar va boshqa tilda gaplashadigan bolalar bilan
kommunikativ jarayonga tabiiy ravishda qoʻshiladi.
Xalqaro amaliyotlar va almashinuvlar oʻquvchilarni ikki tilli ta’limga undashga xizmat qiladi. Kerakli
holat - bu guruhlardagi oʻquvchilarning kamligi va oʻquvchilarning imkoniyatlarini hisobga olgan holda
oʻquv dasturlarining moslashuvchanligi. Imtihon bahosini qoʻyishda choraklikdagi ishni hisobga olish kerak,
bu imtihondan oʻtish muammosining keskinligini yoʻq qiladi. Ikki tilli ta’lim sifatini obyektiv baholash
tizimi ishlab chiqilishi kerak. Fikr-mulohazalar oʻquvchilarning doimiy soʻrovnomalari orqali ta’minlanishi
kerak.
Koʻrib chiqilgan ishlar natijasida, turli rivojlangan mamlakatlarda ikki tilli ta’lim dasturlarini amalga
oshirish tajribasini umumlashtirib, biz quyidagicha asosiy tashkiliy va pedagogik shartlarni sarhisob
qilamiz. Bunga quyidagilar kiradi:
1) oʻquvchilarni ikki tilli ta’limga turtki boʻlishi;
2) chet tilini bilish darajasiga koʻra guruhlarning bir xilligi;
3) ikki tilli ta’limni oʻquv dasturlariga izchil kiritish;
4) oʻquv-uslubiy majmualarning, shu jumladan, mahalliy maktablarda oʻqituvchilari tomonidan
yaratilgan ikki tilli oʻquv materiallari va haqiqiy xorijiy til materiallari, shu jumladan multimedia
tashuvchilarda mavjudligi;
5) kasbiy sohada chet tili kommunikativ kompetensiyasining tarkibiy qismlarini shakllantirish
darajasini koʻp darajali nazorat qilish va baholashni amalga oshirish.
Xulosa. Shunday qilib, Rossiyada ham, Germaniyada ham Oʻzbekistonga nisbatan koʻplab millatlar
mavjud va madaniyatlararo aloqa uchun Oʻzbekistonda hamma uchun oʻzbek tilini, Rossiyada hamma uchun
rus tilini va Germaniyada esa hamma uchun nemis tilini bilish juda muhim. Hali ham ruslar oʻsha yerda
yashovchilarning ona tili boʻlmagan hududlar mavjud. Bu odamlar milliy-ruscha ikki tilli vakillarni anglatadi
va ular uchun sifatli ikki tilli ta’lim berish muhimdir. Va agar biron bir mamlakat ozchiliklarning tillariga ega
boʻlganlarga oʻz tillarida yozishni, oʻqishni va gapirishni oʻrgatmasa, ular oʻzlarining til qobiliyatlarini
yoʻqotadilar va hatto bu holda butun bir til yoʻq boʻlib ketishi mumkin. Rossiya Federatsiyasida rus tili
davlat tili boʻlsa-da va oʻquv jarayoni butun mamlakat boʻylab davlat tilida olib borilsa-da, Rossiyadagi
boshqa tillarni ham unutmaslik kerak. Germaniyada nemis tilini davlat tili sifatida saqlab qolish va
immigrant oilalar farzandlariga nemis tilini oʻrganish va shu bilan birga oʻz ona tili va madaniyatini
unutmasliklari uchun ikki tilli ta’lim berish muhimdir. Shu sababli, koʻp millatli ushbu yirik davlatlarda ikki
tilli ta’lim juda muhimdir.
Ta’lim jarayonini tashkil etishda quyidagi didaktik prinsiplardan foydalangan holda qayd etilgan ba’zi
qiyinchiliklarni bartaraf etish mumkin: ikki tilli ta’limni oʻquv dasturlariga izchil kiritish - sodda fanlardan
murakkab murakkab fanlarga; tillarni bilish darajasi boʻyicha oʻquv guruhlarining bir xilligi; til materialining
haqiqiyligi; oʻquv vazifalarining kasbiy manfaatlarga muvofiqligi; oʻquvchilarning matnlar va
mashg’ulotlarga qiziqishini ta’minlash; munozaralar, jamoaviy tadbirlar va prezentatsiyalar yaratish orqali
muloqot qobiliyatlarini rivojlantirish. Har qanday davlatda boʻlishidan qat’iy nazar, ikki tilli ta’lim sifatini
obyektiv baholash tizimi ishlab chiqilishi kerak.
|
| |
