- 40 -
18-mavzu. YTH da jarohatlanganlarga 1-tibbiy yordam ko‘rsatish.
Tayanch iboralar: Tibbiy yordam ko‘rsatish bosqichlari. Tibbiy ko‘rikdan o‘tish muddatlari.
Yo‘l-transport xodisalari jarayonida ro‘y berayotgan shikastlanishlar katta ijtimoiy
muammolarga aylanmoqda. Iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlarning ko‘pchiligi
avtoavariyalarning epidemiyasiga yo‘liqgan bo‘lib, undan katta zarar ko‘rsatmoqda.
Tajriba shuni ko‘rsatadiki, yo‘l-transport hodisalariga uchraganlarga birinchi daqiqalarda
tibbiy yordam ko‘rsatish ko‘p jihatdan ular hayotini saqlab qolishga bog‘liq bo‘ladi. Yapon
mutaxassislarining fikricha, shikastlangan kishi klinik o‘lim holatida 3 daqiqagacha bo‘lsa, hayotni
saqlab qolish ehtimoli 75% tashkil qiladi.Bu vaqt 5 daqiqaga cho‘zilsa, hayotni saqlab qolish
ehtimoli 25% gacha kamayadi. Agar 10 daqiqadan ko‘p vaqt o‘tsa, odamni hayotini saqlab qolib
bo‘lmaydi.
N.V.Sklifosovskiy nomidagi tez yordam ilmiy tadqiqot institutning ma’lumotlariga ko‘ra,
yo‘l-transport hodisalarida o‘lganlarning taxminan 17% ning sababi qon oqish, nafas bo‘g‘ilishi va
boshqa lozim bo‘lgan tibbiy tez yordam ko‘rsatilmagan holatlar tufayli ro‘y bergan. Yo‘l-transport
xodisalarida og‘ir shikastlanganlarning 60% fojea joyiga, 8% davolash muassasasi yo‘lida o‘limi
aniqlangan.
Yo‘l-transport xodisasida shikastlanganlarga tibbiy yordam ko‘rsatishning 3-bosqichida
amalga oshirish ko‘zda tutiladi:
Birinchi –xodisa joyida. Bu o‘zi o‘ziga yordam ko‘rsatish va hodisa joyida bo‘lgan
odamlarning yordami, hamda chaqirilgan tibbiyot xodimlari ko‘rsatgan yordamdan ibora.
Ikkinchisi – shikastlanganlarni davolash muassasasiga olib borishda yo‘lda ko‘rsatiladigan
yordam.
Uchinchi –davolash muassasalaridagi yordam.
Yo‘l-transport hodisasiga jabrlanganlarning shikastlanish darajasiga qarab jinoyat ko‘rib
chiqiladi.YTH oqibatida jabrlangan shaxs ulganda haydovchiga juda katta javobgarlik
yuklatiladi.YTH da o‘lganligini aniqlash uchun, xodisadan keyin odam o‘lgangacha o‘tgan muddat
bilan aniqlanadi.Turli mamlakatlarda bu muddat turlicha belgilangan. Masalan: Polsha va
Vengriyada bu muddat 2 kun, avstriyada 3 kun, Frantsiyada 6 kun, Italiya, Rossiya va
O‘zbekistonda 7 kun deb belgilangan. BMT Yevropa iqtisodiy komissiyasining belgilashicha,
avariyadan keyingi 30kun orasida o‘lganlar, YTH si oqibatida o‘lganlar hisoblanadi.
Jinoiy javobgarlik kodeksiga asosan og‘ir tan jarohati, uncha og‘ir bo‘lmagan va yengil
jarohatlarga bo‘linadi.YTH da haydovchining javobgarligi ana shu jarohatlanish darajasi bilan
belgilanadi.
Og‘ir tan jarohatlariga, hayot uchun xavfli bo‘lgan, eshitish, ko‘rish gapirish, qo‘li, oyog‘ini
yo‘qotgan, sog‘ligi izdan chiqgan, mehnat qobiliyatini 35% ga yo‘qotganlar hisoblanadi.
Uncha og‘ir bo‘lmagan tan jarohatlariga hayot uchun uncha xavfli bo‘lmagan, tan a’zolari
va funktsiyalari yo‘qolmagan, sog‘ligi 4 xaftadan ko‘proq muddatda izdan chiqqan, mehnat
qobiliyatini 15-35% gacha yo‘qotganlar hisoblanadi.
Yengil tan jarohatlariga sog‘ligini yo‘qotib, 28 kungacha davolangan va mehnat qobiliyatini
15% gacha yo‘g‘otganlar kiradi.
Barcha transport vositalarining haydovchilari O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash
vazirligi tomonidan belgilangan tartibda tibbiy ko‘rikdan o‘tishlari shart. Har bir haydovchi
haydovchilik guvohnomasi olishdan oldin va 6.1 jadvalda keltirilgan muddatlarda tibbiy ko‘rikdan
o‘tadilar. Transport vositalarining haydovchilarini dastlabki tarzda majburiy va keyinchalik vaqti-
vaqti bilan tibbiy ko‘riklardan, shu jumladan, yo‘lga chiqish oldidan va yo‘ldan qaytgandan keyin
tibbiy ko‘riklarda o‘tish «Yo‘l harakati xavfsizligi to‘g‘risidagi» qonunning 17-moddasida ham
keltirilgan.
Agar davlat yo‘l harakati xavfsizligi va transport korxonalaridagi mansabdor shaxslarda
haydovchining sog‘ligiga nisbatan shubha bo‘lsa, unga belgilangan muddatlardan oldin tibbiy
ko‘rikdan qayta o‘tish uchun yo‘llanma berilishi mumkin. Haydovchilarni tibbiy ko‘rikdan
qayta o‘tish haqidagi qaror DYHXX boshqarmasiga bo‘lim va bo‘linmalari boshliqlari va ularning
- 41 -
o‘rinbosarlari, ular bo‘lmaganda esa ichki ishlar bo‘limi boshlig‘i va ularning o‘rinbosarlari
tomonidan qabul qilinadi.
№
Transport vositalarining nomlari va tasniflari
Tibbiy ko‘rik muddati
1.
Barcha turdagi mototsikl va mopedlar
3 yilda 1 marta
2.
To‘la og‘irlig‘i 3500kg.dan oshmaydigan, o‘rindiqlari
haydovchilarnikidan tashqari 8 dan oshmagan avtomobillar
«V» toifasi
3 yilda 1 marta
3.
YUk tashiydigan, to‘la og‘irligi 3500kg dan oshadigan
avtomobillar, «S» toifasi
3 yilda 1 marta
4.
Yo‘lovchilarni tashishga mo‘ljallangan va o‘rindig‘i
haydovchilarnikidan tashqari 8 ta bo‘lgan avtomobil «D»
toifasi
3 yilda 1 marta
5.
Shtakchi transport vositalari tarkibi V, S yoki D,Ye
toifalari
3.yilda 1 marta
6.
Trolleybus, tramvay
3 yilda 1 marta
7.
Barcha toifadagi nogironlar
2.yilda 1 marta
8.
Nogironlar motokolyaskalari
2 yilda 1 marta
9.
Barcha
turdagi
haydovchilar:
-stajirovkani
o‘tgan,
haydovchi huquqiga ega nogiron
-55 yoshga to‘lgan erkaklar, 50 yoshga to‘lgan ayol
haydovchilar, ulug‘ vatan urushi qatnashchilari
1 yilda 1 marta
2 yilda 1 marta
JAROHATLANISHDA VA QON OQISHDA BIRINCHI TIBBIY YORDAM
KO‘RSATISH
- 42 -
- 43 -
- 44 -
NAFAS OLISH VA YURAK URISHI TO‘XTAGANDA BIRINCHI
YORDAM KO‘RSATISH
Nazorat savollari:
1. Tibbiy yordam ko‘rsatish necha bosqichdan iborat?
2. Tibbiy ko‘rikni qanday muddatlari mavjud?
|
