- 31 -
15-16-mavzu: Piyodalar ishtiroqidagi YTH va ularning ko‘rsatkichlari.
Tayanch iboralar: YTH. YTH to‘g‘risida tushuncha. YTH shartlari. YTH turlari.
Tayanch
iboralar: YTH hisobga olish. Davlat statistikasiga kiritiladigan YTH lar. Davlat statistikasiga
kiritilmaydigan YTH lar. YTH kartochkasi. YTH keltiriladigan iqtisodiy zararlar.
Yo‘l-transport hodisalari to‘g‘risida tushuncha
Avtomobil yo‘llarida, shahar ko‘cha va maydonlarida transport vositalarining normal
harakat rejimining buzilishi oqibatida insonlar halok bo‘lishiga, tan jarohat olishiga, shuningdek,
transport vositalariga va undagi yuklarning zarar ko‘rishiga, yo‘ldagi sun’iy inshootlarning
zararlanishiga yoki boshqa turdagi moddiy zararlar yetkazishga sababchi bo‘luvchi halokatlarga
yo‘l-transport hodisasi (YTH) deyiladi. Bu ta’rifga ko‘ra YTHda ikkita omil bo‘lishi shart.
Birinchisi - katta
miqdordagi moddiy zarar, tan jarohati yoki o‘lim. Ikkinchisi harakatdagi transport
vositasi.
YTH vujudga kelishida umumiy tizimga kiruvchi «A-H-Y-P-M» elementlaridan biri yoki
bir nechtasi birgalikda normal harakat rejimini buzishga sababchi bo‘lishi kuzatiladi.
Har bir YTHda shartli ravishda uchta fazani ajratish mumkin:
boshlang‘ich, kulminatsion va
yakuniy
. Ular o‘zaro bog‘liq bo‘lib, biri ikkinchisining davomi bo‘lishi mumkin.
YTHning boshlang‘ich fazasi
deganda avtomobillarning va piyodalarning xavfli vaziyat
oldidagi harakatlanish sharoiti tushuniladi.
Xavfli vaziyat
deb shunday yo‘l harakat sharoiti
tushuniladiki, unda harakat qatnashchilari YTHning oldini olishga imkoniyatlariyetarli, agarda
tezda bu imkoniyatdan foydalanilmasa yoki ko‘rilgan choralar samarasi yetarli bo‘lmasa, unda
avtomobillar va piyodalar yaqinlashuvi falokatli (avariya) vaziyatni vujudga keltiradi.
Falokatli vaziyatda
harakat qatnashchilarining YTHni oldini olish bo‘yicha texnik
imkoniyatlari yetarli bo‘lmaydi va u sodir bo‘ladi.
YTHning kulminatsion fazasi
og‘ir oqibatlar yuzaga kelishi bilan xarakterlanadi
(piyodalarning va haydovchilarning tan jarohati olishi yoki haloq bo‘lishi, transport vositalarining
buzilishi).Bu faza bir necha daqiqa, ob-havoning yomon sharoitlarida esa bir necha minutlargacha
davom etishi mumkin. Bunday holda asosan bir nechta transport vositasi ishtirok etadi va uni
ko‘pincha «zanjirli» YTH ham deyiladi.
YTHning
