Ko‘p kollektorli n-p-n-tranzistor. Ko‘p kollektorli tranzistor (KKT)
strukturasi 5, a – rasmda ko‘rsatilgan bo‘lib, KET strukturasidan farq qilmaydi.
KKTni invers rejimda ishlatilayotgan KET deb qarash mumkin. Umumiy emitter
epitaksial n-qatlam bo‘lsa, kollektor sifatida yuqori legirlangan kichik
o‘lchamlardagi n
+
-qatlami xizmat qiladi. Bunday
yechim raqamli ISning keng
tarqalgan sinfi bo‘lgan I
2
M injeksion mantiq sxemasining asosini tashkil qiladi.
KKTning ekvivalent sxemasi 5, b – rasmda ko‘rsatilgan.
KKTni ishlab chiqarishdagi asosiy muammo umumiy
n-emitterdan har bir
n
+
-kollektorga normal tok uzatish koeffisiyentini oshirishdan iboratdir. Tabiyki, bu
muammo KETda yechilgan muammoga teskaridir. Unda
n-qatlamdan
n
+
-qatlamga
uzatish koeffisiyentini kamaytirishga harakat qilingan.
Mazkur holatda berkitilgan n
+
-qatlam bazaga yaqin joylashishi yoki u bilan
tutashishi maqsadga muofiqdir. Bunda emitter bo‘ladigan
yuqori legirlangan n
+
-
qatlam yuqori injeksiya koeffisiyentini ta’minlaydi. Ko‘chish koeffisiyentiga
kelsak, uni oshirish uchun n
+
-kollektorlarni bazaning
sust sohasining yuzasini
kamaytirgan holda bir biriga yaqin joylashtirish kerak. Bu ikkla yo‘l albatta
konstruktiv-texnologik
omillar
bilan
cheklangandir.
Shunday
bo‘lsada,
kollektorning nisbatan ajratgan holda joylashuvi barcha kollektorlar uchun uzatish
koeffisiyentini
=0,8-0,9 yoki kuchaytirish koeffisiyentini B=4-10 ni olish imkoni
beradi. Bu esa kollektor soni 3-5 dan oshmagan I
2
M
sxemalarni ishlashi uchun
yetarlidir.
5 – rasm. Ko’p kollektorli tranzistor
а –strukturasi; b – sxema ko’rinishdagi modeli;
c –injeksiyalangan tashuvchilarning harakatlanish trayektoriyasi
Injeksiyalangan tashuvchilarning bazada xarakatlanish trayektoriyasi 5, c –
rasmda ko‘rsatilgan. Ko‘rinib turubdiki, tashuvchilar
shunday xarakatlanadiki,
ularning kollektorga keluvchi ulushi kollektor yuzasini emitter yuzasiga nisbati
bo‘yicha hisoblashlarda olish mumkin bo‘lgan qiymatdan katta bo‘lishiga olib
keladi. Aynan shunga bog‘liq ravishda haqiqiy koeffisiyent B yuqorida keltirilgan
katta qiymatlarga ega bo‘lishi mumkin. Shuning uchun
va B koeffisiyentlarni
hisoblashlarda geometrik emas, balki samarador yuzasiniishlatish kerak.
Tashuvchilarning o‘rtacha
trayektoriya uzunligi w faol baza qalinligidan
oshishi 5, b – rasmdan ko‘rinib turubdi. Shuning uchun o‘rtacha diffuziya vaqti
KET va alohida tranzistorlarga qaraganda ancha kichik bo‘ladi. O‘tish
vaqtlari
orasidagi farq ya’nada kattadir. Bunga sabab KKTda baza maydoni
injeksiyalangan
tashuvchilar
uchun
tezlashtiruvchi
emas,
balki
sekinlashtiruvchidir. O‘tish vaqti
o‘t
5-10 ns dan kichik bo‘lmagan vaqtni tashkil
qilsa, bunga mos keluvchi chegaraviy chastota
f
T
– 20-50 MGs dan oshmaydi.
Boshqa
tomondan esa n
+
-kollektor yuzasi kichik bo‘lganligi sababli
KKTdagi kollektor
C
K
sig‘imi KET va alohida tranzistorlarga
qaraganda kichik
bo‘ladi.