8.6. Qum oqimlarini chiqishini oldini oluvchi quduq tubining konstruksiyasi
Quduq tubi konstruksiyasi qumlarning
chiqishini oldini oluvchi
texnologiyasini yaratishga asoslangan bo‘lib, avvalo sementlangan ishlatish tizmasi
perforatsiya oralig‘iga o‘rnatilgan quduq tubi filtri (yoriqli, sim o‘ramli, metall-
keramik, tatanli) bilan biriktiriladi.
Bunday turdagi kuchsiz sementlangan quduq tubining konstruksiyasiga
ta’sir etuvchi chegaraviy depressiya bosimining qiymati
quyidagi formula orqali
topiladi.
(
)
Gк
r
Rк
n
r
c
куд
к
/
=
(8.5)
bunda: s - tog‘ jinsining ilashish kuchi s=0,2÷1,4 MPa;
ξ - g‘ovakli kanalallarining mustahkamlik koeffitsienti;
тул
сам
m
m
=
m
sam
- samarali g‘ovakli;
m
tul
- to‘liq g‘ovakli.
Rk - to‘yinish konturi radiusi, ishlatish quduqlarining oralig‘idagi yarim
masofaga teng, m;
r
kud
- quduqning radiusi, m;
K - tog‘ jinsining o‘tkazuvchanligi, mkm
2
.
Masalan: Chulquvar maydoni uchun quyidagi ma’lumotlar berilgan:
r
qud
= 0,06 m; Rk = 400 m; K = 0,1 - 0,3 mkm
2
; m
sam
= 22%; m
to‘l
= 24%; S = 1
MPa.
МПа
n
P
18
,
0
68
,
2
484
,
0
2
,
0
6
06
,
0
400
06
,
0
24
22
1
=
=
=
Quduq tubi filtrining yoriqlarining kengligi Z quyidagi shartdan tanlanadi.
Z = 3d
1
+ d
2
.
bu yerda: d
1
, d
2
- qatlam qumlarining eng kichik va eng katta zarrachasining
diametri, mm.
d
1
= 0,05 mm
d
2
= 0,15 mm bo‘lsa
Z = 3 · 0,05 - 0,1 = 0,15 - 0,1 = 0,05 mm.
Quduq tubi konstruksiyasida qumning
chiqishini oldini olishda
o‘tkazuvchan tamponaj materiali «Kontaren-2» materiali qo‘llaniladi, bunda sun’iy
filtratsiya kanallari yaratiladi. Buning uchun tizma perforatsiya qilingandan keyin
oqim chaqiriladi, qatlam 1-5 kun davomida ishlatiladi, qatlamning o‘tkazuvchanligi
tekshiriladi va qatlamga yutilish uchun «Kontaren-2» tamponaj tarkibli material
haydaladi.
O‘tkazuvchan polimerli tamponaj materiali «Kontaren-2» ning tarkibiga TS-
10, urotropin, ShRS-S to‘ldiruvchilar qo‘shiladi. ShRS-S-ni olishda shlak, ruda va
tuzlarning (NaCℓ) maydalangani suvli eritma bilan aralashtiriladi.
Materialning
boshlang‘ich mustahkamligi 6 MPa, uning tarkibidan tuzlar yuvib chiqarilganda 3,5
dan 5,0 MPa teng bo‘ladi. Toshning amaldagi o‘tkazuvchanligi 0,12÷0,20 va 1-5
mkm
2
.
Tuzli to‘ldiruvchilarni yuvishni amalga oshirish uchun tabiiy filtr orqali
SFM-ning 0,5÷0,1%-li konsentratsiyasi har 1 metr perforatsiya oralig‘iga 1÷2 m
3
hisob bilan haydaladi.
Material kislota ta’siriga chidamli va 200
0
C haroratda ham parchalanmaydi.
Quduq tubi zonasi mustahkamlangandan keyin “Kontaren-2” ga beriladigan
chegaraviy ruxsat etilgan depressiya 3 MPa dan oshmasligi kerak.
Bunday turdagi quduq tubining konstruksiyasi
kuchsiz sementlangan
kollektorlardan mayda, o‘rtacha va yirik donali qumlarning chiqishini oldini olishda
qo‘llaniladi. Mahsuldor qatlamlarni alohida yoki bir nechta qatlamlarni birgalikda
ishlatishda quduqning tubi zonasining buzilishi va qumlarni quduq tubiga o‘tirib
qolishi natijasida har xil murakkabliklar kelib chiqadi.
Kuchsiz sementlangan quduq tubi konstruksiyasiga beriladigan chegaraviy
depressiyaning kattaligi va yoriqlarning kattaligi yuqoridagi formulalar bilan
aniqlanadi.
Qumlarning chiqishini oldi oladigan quduq tubining konstruksiyasi quyidagi
tartibda aniqlanadi.
Sharoitga mos ravishda gorizontning joylashuvi va mahsuldor qatlamni
ishlatish o‘rnatiladi. Qatlam qumining fraksion tarkibi quyidagi sxema bo‘yicha
aniqlanadi.
Quritish shkafida massasi 1,2÷1,5 kg bo‘lgan namunadagi qumlar o‘zgarmas
kattalikgacha quritiladi. Undan 1 kg qum tanlanadi va 1,2; 0,6; 0,3 va 0,15 mm
elaklar yordamida elanadi va elakdagi qoldiqlar
hisoblanadi hamda jadvalga
yoziladi.
Quyidagi formula yordamida qumning o‘rtacha diametri aniqlanadi.
мм
d
ур
24
,
0
5
,
2
02
,
0
5
,
2
171
,
0
5
37
,
1
40
11
50
5
,
0
3
=
+
+
=
Qum kichik donali hisoblanadi.
Quduqlarga oqib keladigan qumoqtoshlarning o‘rtacha va yirik donali
bo‘lsa, u holda 2.3-rasmdagi, j-konstruksiya qo‘llaniladi. Agar quduqdagi
zarrachalar mayda donali qumoqtoshlar bo‘lsa, 8.1-rasm,
z-konstruksiyasi
qo‘llaniladi. Ba’zi bir holatlarda o‘rtacha va yirik donali quduqlarda ham
qo‘llaniladi.
8.1-rasm, j-dagi konstruksiyaning tarkibiga sementlangan ishlatish tizmasi
va perforatsiya oralig‘iga o‘rnatilgan quduq tubi filtri (yoriqli, sim o‘ramli,
metal
keramik, tinalli) kiradi.
