|
- jadval. Vodorodning molekulyar birikmalari
|
| bet | 3/12 | | Sana | 24.09.2024 | | Hajmi | 1,95 Mb. | | #272299 |
Bog'liq 8-ноорганик кимёда физик-кимёвий усуллар9.2- jadval. Vodorodning molekulyar birikmalari
Guruhlar
|
Formula
|
Tradision Nomi
|
IUYPAKН
nomenklaturasi
|
13/III
14/IV
|
В2Н6
СН4
SiH4
GeH4
|
Diboran
Мetan
Silan
German
|
Diboran(6)
Metan
Silan
German
|
|
SnH4
|
Stanan
|
Stanan
|
15/V
|
NH3
РН3 AsH3
SbH3
|
Аmmiak
Fosfin
Arsin
Stibin
|
Аzan
Fosfan
Arsan
Stiban
|
16/VI
|
H20
H2S
H2Se
H2Te
|
Suv
Vodorod sulfid
Vodorod selenid
Vodorod tellurid
|
Oksidan
Sulfan Sellan
Теllan
|
17/VII
|
HF
HC1
HBr
HI
|
Vodorod ftorid
Vodorod xlorid
Vodorod bromid
Vodorod iodid
|
Ftorovodorod
Xlorovodorod
Bromobodorod
Iodovodorod
|
Luyis strukturasi boyicha В2Н6 uchun hech bo’lmasa 14 valent elektron kerak bo’ladi, lekin molekulada bor yo’g’ 12 valent elektron bor. Bunday birikmalar elektron oqadigan birikmalar ham deyiladi(electronprecise).
Bor va aluyminiyning electron defisit birikmalari 15/V — 17/VII guruh elementlariga tegishli bo’lib, misol sifatida ammik va suv , ularda azotda I juft va kislorodda ikki juft bo’linmagan elektronlari bor.
I va 3 tip birikmalarning molekulalari shakli ОЭПВО modeli asisda oldindan aytib berish mumkin. CH4 tetraedrik(6) NH3 –piramidal(7) , suv burchakli (8) va HF chiziqli molekulalar hosil qilgan. Vodorodli birikmalarda og’ir analoglarga o’tgan sari valent burchaklar keskin o’zgaradi. 3 jadvalda valenburchaklar o’zgarishi ko’rsatilgan.
9.3- jadval. 15/ 5 va 16/6 guruhlar elementlarining vodorodli birikmaгi valent burchaklari qiymati1
Molekulalar
|
Valent burchaklar
|
Molekulalar
|
Valent burchaklar
|
NH3 РН3 AsH3
SbH3
|
106,6
93,8
91,8
91,3
|
H20
H2S
H2Se
H2Te
|
104,5
92,1
91
89
|
Vodorod bog’ning qiziq taraflarini ochib beruvchi muzning kristall strukturasini ko’raylik. Muz ucuchun 7 xil shakl o’zgarish uchraydi. Ulardan faqat bittasi past bosimda barqaror. Odatdagi faza past bosimda geksagomal strukturaga ega , har bir kislorod atomi tetraedrik qurshovga ega va uni 4 ta kislorod o’rab turadi. Kislorod atomlari biri-biri bilan H bog’lari orqai ushlab turiladi.O-H…O bog’lari va O…H-O bu strukturada tasodifiy bog’langan va taqsimlangan.Muzning erib ketishida vodorod bog’lari setkasi qisman buziladi.
4-rasm. Guruhlar va bog/ energiyasi orasidagi bog’lanish.
5-rasm. p-elementlarning vodorod bilan binar birikmalari qaynash haroratini o’zgarishi.
6-rasm. Muzning strukturasi. Katta doirachalar O atomlari H atomlari kislorodni bog’lab turgan chiziqlarda joqlashgan.
Suv shuningdek, suv molekulalarining kristall karkasi vodorod bog’lari bilan bog’langan klatratlar hosil qilishi mumkin. Karkasning ichida «begona» molekulalar va ionlar joylashadi. Bu strukturaning asosi suv molekulalari karkasidan iborat 14 qirrali va 12 qirrali poliedrlaening 3:2 nisbatda birikishidan hosil bo’lgan. Boshliqlarda Cl2(H2O)7,25 joylshgan.
7-rasm. Gaz gidrat klatratida suv molekulalarining joylanishi Cl2(H2O)7,25 . Har bir nuqta O atomlari turgan nuqtalar tutashgan joyda turadi, H atomlari chiziqlarda joylashadi. Ikkita markaziy 14 qirrali poliedrining 80 % Cl2 bilan to’ldirilgan.
Ion gidridlar
I guruh elementlarining gidridlari osh tuzi strukturasiga ega. II guruh elementlarining gidridlari og’ir metallar galogenidlari strukturasiga ega bo’ladi. Berilliydan boshqa barcha birikmalar ionli gidridlarga kiritilgan (4-jadval).
|
| |
