Oʻlchashda AKTdan foydalanishning aniqlik va xavfsizlik
yagona sabablari emas. Agar oʻlchash ishlari uzoq vaqt
davomida amalga oshirilishi kerak boʻlsa, insonlar oʻlchashni
unutib qoʻyishi yoki kerakli vaqtda oʻlchay olmay qolishi
mumkin. Shu sababli oʻlchash borasida
AKT tizimlar insonlarga
qaraganda bir qancha afzalliklarga ega:
• Aniqlik: AKT insonga qaraganda aniqroq va tezroq oʻlchay
oladi.
• Ishonchlilik: Har safar va har doim oʻlchashni amalga
oshirishda AKTga ishonish mumkin.
• Toʻgʻrilik: AKT oʻlchash toʻgʻri vaqtda amalga oshirilishini
taʼminlaydi.
• Xalaqit bermaslik: oʻlchash ishlarini oʻlchanayotgan
narsaga bezovta qilmasdan amalga oshirish mumkin.
• Kompyuterda yozib olingan maʼlumotlarni inson
tomonidan yozib olingan maʼlumotlarga
qaraganda ancha
oson va tez tahlil qilish mumkin.
• Avtomatlashtirilgan tizimlar inson ishlay olmaydigan
holatlarda ishlay oladi hamda insonlarni boshqa vazifalarni
bajarish imkoniyatini yaratadi.
Ilmiy tajribalar
Oʻlchash ishlarini amalga oshirib, soʻng olingan oʻlchovlar
asosida qarorlar qabul qiluvchi protsessorlar tomonidan
boshqarilishi kerak boʻlgan koʻplab turli ilmiy tajribalar bor.
Nega ilmiy tajribalar davomida oʻlchash uchun sensorlardan
foydalanish bu qadar muhim?
• Koʻpincha oʻtkazilayotgan tajriba
insonlar uchun xavfli
boʻladi. Insonlardan foydalanib boʻlmaydigan holatlarida
sensorlardan foydalanish mumkin.
• Ilmiy tajribalar natijalari olinadigan oʻlchovlarning
aniqligiga asoslanadi.
• Bu biror oʻlchash jarayoni oʻtkazib yuborilmasligi uchun
zarur, aks holda tajriba natijalari shubha ostiga olina
boshlanadi.
• Natijalarni oʻzgartirishi mumkin boʻlgan
har qanday
narsaning tajribaga xalal bermasligini taʼminlash muhimdir.
Harorat sensorlaridan idishda reaksiyaga kirishayotgan
kimyoviy moddalarning haroratini oʻlchashda foydalanish
mumkin; ular dvigateldagi ishqalanish me’yordan ortmasligini
taʼminlash maqsadida muhandislik
ustaxonasida dvigatel
qism haroratini oʻchash uchun ishlatilishi mumkin. Harorat
sensorlaridan foydalaniladigan koʻplab holatlar mavjud.
Yorugʻlik sensorlaridan foydalanish hollari kamroq kuzatiladi.
Ulardan, masalan, oʻsimliklarning oʻsishi boʻyicha biologik
tajribada foydalanish mumkin. Kompyuterdan uzoq vaqt
davomida muayyan vaqt oraliqlaridagi yorugʻlik
darajalarini
oʻlchashda foydalanish mumkin. Soʻng ushbu maʼlumotlar
har xil oʻsimlik turlarining turli oʻsish sharoitlaridagi oʻsish
darajasini aniqlash boʻyicha tajribaning bir qismi sifatida
ishlatilishi mumkin.
Tajribalarda bosim sensorlariga ham ehtiyoj tugʻilishi mumkin.
Bosim sensorlari kimyoviy tajribalarda nihoyatda muhimdir.
Ayrim reaksiyalar faqat muayyan bosim ostida amalga
oshirilganda ish beradi va kompyuter toʻgʻri bosim darajasidan
foydalanilishini taʼminlashi lozim.
Shuningdek, kimyoviy
reaksiyalarda koʻpincha oʻz holatini oʻzgartiruvchi va yirik
miqdorda gaz hosil qiluvchi kimyoviy moddalar ishlatiladi.
Agar bitta reaktor idishda saqlansa,
katta bosim yuzaga kelishi
kuzatiladi, agar bosim nihoyatda kuchli boʻlsa, bu juda xavfli
boʻlishi mumkin.
