17
1.4- j a d v a l. Ba'zi suyuqliklari uchun sirt taranglik koeffitsiyenti
Suyuqliklarning nomi
m
N
,
Suv
0,073
Spirt
0,0225
Benzin
0,029
Glitserin
0,065
Simob
0,490
Sirt taranglik kuchi aniq o`lchov
asboblarining
kapillyar
naychalarini,
filtratsiyani hisoblash masalalarida va boshqa gidravlik
hisoblashlarda kerak
bo`ladi. Ko`pchilik gidravlik masalalarda esa uning qiymati juda kiсhik bo`lgani
uchun hisobga olinmaydi.
1.6. Suyuqlik to`yingan bug`ining bosimi
Suyuqlikning berilgan temperaturada erkin bug`lanishi va uning bug`lari
yopiq idishdagi bo`shliqni to`yinish holatigacha to`ldirish uchun kerak bo`lgan bo-
sim suyuqlik to`yingan bug`ining bosimi deb ataladi.
Shunga asosan suyuqlik to`yingan bug`ining bosimi bug`ning yopiq idish
ichida suyuqlik bilan muvozanatlashgan holatiga
tegishli barqarorlashgan
bosimdir.
Bu
bosim
suyuqliklardan
yuqori
temperaturada
foydalanish
mumkinligini va ularning turli gidravlik qurilmalar, gidrosistemalardagi kavitatsiya
xossasini aniqlash uchun foydalaniladi. Suyuqliklarning bug`lanishi sirt bo`yicha
ham, uning butun hajmi bo`yicha bug` pufakchalari hosil bo`lishi (qaynashi) yo`li
bilan ham yuz berishi mumkin. Bunda ikkinchi hol,
xohlagan temperaturada yuz
beradigan sirt bo`yicha bug`lanishdan farqli ravishda, faqat ma'lum temperaturada,
ya'ni to`yingan bug` bosimi suyuqlik sirtidagi bosimga teng bo`ladigan
temperaturada yuz beradi. Bosim ortishi bilan qaynash temperaturasi ortadi,
kamayishi bilan esa kamayadi.
Bir jinsli suyuqliklarda to`yingan bug` bosimi har bir temperatura uchun bir
xil miqdorga ega bo`ladi, suyuqlik va bug`ning miqdoriy nisbatiga bog`liq
bo`lmaydi.
Suyuqlik aralashmalarida esa suyuqlik tarkibidagi
turli molekulalarning
o`zaro ta'siri bug`lanishni qiyinlashtiradi. Bu holda aralashma bug`larida yengil
bug`lanuvchi suyuqlik bug`larining nisbati, uning ayrim holatidagi bug`lariga
18
qaraganda ko`proq bo`ladi. Bu holda umumiy bug` bosimi partsial bug`
bosimlar
yig`indisiga teng.
Shunday qilib, aralashmalar bug`langanda suyuq fazada yengil komponent
kamayib boradi, ya'ni yengil komponent suyuq fazadagiga nisbatan bug`
fazada
ko`proq nisbatda bo`ladi.
