• 1.8. Ideal suyuqlik modeli
  •  Gazlarning suyuqlikda erishi. Kavitatsiya hodisasi haqida tushuncha




    Download 0,93 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet14/18
    Sana17.12.2023
    Hajmi0,93 Mb.
    #121303
    1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18
    Bog'liq
    bsQD8TUQT2QWfvyB2KIzBGw3PhgQHpjisziAYXfT

    1.7. Gazlarning suyuqlikda erishi. Kavitatsiya hodisasi haqida tushuncha 
     
    Tabiatda va texnikada suyuqlik unda havoning tarkibidagi gazlar oz 
    miqdorda erigan holda uchraydi. Bosim ortishi yoki temperatura kamayishi bilan 
    erigan gazlar miqdori ortadi va aksincha, bosim kamayganda yoki temperatura 
    ortganda ularning miqdori kamayadi. Shuning uchun bosim kamayishi yoki 
    temperatura ortishi bilan suyuqlikdagi erigan gazlarning bir qismi ajralib chiqib, 
    pufakchalar hosil qiladi, ya'ni yuqorida aytilganga ko`ra bosim kamayganda suv 
    ham bug`lanadi lekin yengil komponent sifatida erigan gazlar tezroq ajralib
    chiqib, pufakchalar hosil qiladi. Boshqacha aytganda - bu holat suyuqlikdagi 
    bosimning undagi gazning to`yingan bug`lari bosimiga teng bo`lganida vujudga 
    keladi. Gaz pufakchalari paydo bo`lishi bilan suyuqlikning tutashligi buziladi va 
    tutash muhitlarga taalluqli qonunlar o`z kuchini yo`qotadi. Bu hodisa kavitatsiya 
    deyiladi. Pufakchalar suyuqlik ichida past temperaturali yoki yuqori bosimli 
    sohalar tomonga qarab harakat qiladi. Agar u yetarli darajadagi bosimga ega 
    bo`lgan 
    sohaga 
    kelib 
    qolsa, 
    yana 
    erib 
    ketadi 
    (agar 
    bug` 
    bo`lsa, 
    kondensatsiyalanadi). Erigan gaz o`rnida paydo bo`lgan bo`shliqqa suyuqlik 
    zarrachalari intiladi va bo`shliq keskin yopiladi. Bu esa hozirgina bo`shliq bo`lgan 
    yerda gidravlik zarbani vujudga keltiradi va natijada bu yerda bosim keskin ortib, 
    temperatura keskin kamayadi. 
    Bunday gidravlik zarba va uni vujudga keltirgan kavitatsiya hodisasi quvur 
    devorlari va mashinalarning suyuqlik harakat qiluvchi qismlarining buzilishiga olib 
    keladi (kavitatsiyaga qarshi kurash usullari to`g`risida keyinсhalik to`xtalamiz). 
    1.8. Ideal suyuqlik modeli 
     
    Suyuqliklarning harakati tekshirilganda, odatda, hamma kuсhlarni hisobga 
    olib bo`lmagani uсhun, ularning suyuqlik muvozanati yoki harakati holatiga ta'siri 
    katta bo`lganlarini saqlab qolib, ta'siri kiсhiklarini tashlab yuboramiz. Shu usul 
    bilan suyuqliklar uchun ideal va real suyuqliklar modeli tuziladi. Hozirgi vaqtda 
    suyuqlik harakatini ifodalovсhi umumiy tenglamalar juda murakkab bo`lib, uni 
    yechishni osonlashtirish uchun yuqorida aytilgandek soddalashtirishlar kiritiladi. 
    Bunday soddalashtirishlar esa suyuqliklarning fizik xossalariga сhegara qo`yadi va 


    19 
    bu suyuqliklar ideal suyuqliklar deyiladi. Ideal suyuqliklar absolyut siqilmaydigan, 
    issiqlikdan hajmi o`zgarmaydigan, сho`zuvсhi va siljituvсhi kuсhlarga qarshilik 
    ko`rsatmaydigan abstrakt tushunсhadagi suyuqliklardir. 
    Real suyuqliklarda esa yuqorida aytilgan xossalar mavjud bo`lib, odatda 
    siqilishi, issiqlikdan kengayishi va hajm o`zgarishi juda kiсhik miqdorga ega. 
    Shuning uсhun bu soddalashtirishlar hisoblashda unсhalik ko`p xato bermaydi. 
    Ideal suyuqliklarning real suyuqliklardan katta farq qilishiga olib keladigan asosiy 
    sabab, bu – siljituvсhi kuchga qarshilik ko`rsatish xossasi, ya'ni ichki ishqalanish 
    kuchi bo`lib, uning bu xususiyatini qovushqoqlik degan tushunсha orqali 
    ifodalaniladi. Shunga asosan ideal suyuqliklarni noqovushoq (nevyazkiy), real 
    suyuqliklarni esa qovushoq suyuqlik deyiladi. 

    Download 0,93 Mb.
    1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18




    Download 0,93 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



     Gazlarning suyuqlikda erishi. Kavitatsiya hodisasi haqida tushuncha

    Download 0,93 Mb.
    Pdf ko'rish