114
Yuqoridagi shartlarni qanoatlantiradigan tranzistor tanlanadi. Uning chiqish
xarakteristikasida ish nuqtasi aniqlanadi. Shu dastalbki ish nuqtasini ta’minlb
beruvchi baza toki I
bo
o’tish xarakteristikasidan aniqlanadi va R
b
qarshilikka
bog’lik bo’ladi. Bu qarshilk quyidagi ifodadan aniqlanadi:
бо
э
Б
ко
кэ
б
I
R
I
I
U
R
)
(
1
+
−
=
(6.13)
R
k va
R
e
qarshilklarni aniqlash uchun chiqish xarakteristikalaridan R
um
=R
k
+R
e
aniqlanadi. R
um
=Ye
k
/I
k
, R
e
=(0,15-0,25)R
k
deb
hisoblab,
,
25
,
1
1
,
1
÷
=
ум
k
R
R
(6.14.a)
R
e
=R
um
-R
k
(6.15)
Kaskadning kirish qarshiligi
.
2
2
бмах
кирмах
кир
I
U
R
=
(6.16)
Agar baza toki kuchlanish bo’lgichi orqali beriladigan bo’lsa, bo’lgichning
R
1
va R
2
qarshiliklari quyidagicha aniqlanadi
R
12
≥ (8:12)R
kir
va
2
1
2
1
12
R
R
R
R
R
+
⋅
=
shartlardan
12
1
12
1
2
12
1
;
R
R
R
R
R
R
I
R
E
R
Э
ко
k
−
⋅
=
⋅
=
larni aniklaymiz.
Ajratuvchi kondensatorning sig’imi quyidagicha aniqlanadi:
1
2
1
2
−
=
k
чик
k
M
R
f
C
(6.17)
115
bu yerda: M
k
– quyi chastotalardagi chastotali buzilishlar koeffitsiyenti; f
k
- quyi
chastotalar chegarasi; R
chik
=R
k
+R
i
. Kondensatorning sig’imi
quyidagicha
aniqlanadi:
.
2
10
Э
k
Э
R
f
C
π
≥
(6.18)
Kaskadning kuchlanish bo’yicha kuchaytirish koeffitsiyenti:
кирмах
чикмах
и
U
U
К
=
.
(6.19)
Kuchlanishning kaskadi chiqish kaskadidir Kaskadning chiqishdagi signal
transformator orqali kichik qarshilikka ega bo’lgan iste’molchiga uzatiladi.
Kollektordagi kuchlanish o’zinduksiya EYUK hisobiga Ye
ke
dan ikki marta katta
bo’lishi mumkin.
Shuning uchun
Ye
ke
≤U
ke.j
/2
(6.20)
qilib olinadi.
Kaskadning chiqishdagi quvvati:
R
chikmax
=0,5U
k max
⋅I
k max
⋅η
tr
,
(6.21)
bu yerda:
η
tr-
transformatorning FIKi.
Kirish zanjiridagi quvvat va kuchaytirish koeffitsiyenti:
R
kir
=0,5I
bmax
U
bemax
;
(6.22)
кир
чик
р
Р
Р
К
=
(6.23)
Тransformator kaskad chiqish qarshiligining iste’molchining kirish
qarshiligiga mos tushishini va quvvatning uzatilishi uchun eng yaxshi sharoit
116
yaratilishini ta’minlaydi. Тransformatorning transformatsiya koeffitsiyenti
quyidagicha aniqlanadi:
и
чик
R
R
n
=
(6.24)
Agar kuchaytirgich chiqishidagi quvvat 20Vt dan ortiq bo’lsa,
ikki taktli
simmetrik sxemalardan foydalaniladi. Bu sxemadagi ikki tranzistorning xar biri V
rejimda ishlaydi. Bunday sxemalarning FIKi 70-75% ga yetadi. Тinch holatda I
B
=0
va boshlang’ich holatda sxema iste’mol qiladigan quvvat
R
0
=2E
ke
I
bo
.
(6.25)
Birinchi yarim davrda
birinchi tranzistor, ikkinchi yarim davrda esa ikkinchi
tranzistor ishlaydi. Bitta tranzistorning chiqishdagi quvvati:
4
)
(
2
'
max
kЭ
ko
кmах
кmах
k
чик
E
I
I
I
U
P
−
=
⋅
=
(6.26)
Ikki taktli kaskadning chiqishdagi quvvat:
2
)
(
'
2
max
ko
k
кэ
чик
чик
I
I
Е
Р
Р
−
=
=
(6.27)
Ko’pincha, kuchaytirgichning barqaror ishlashini ta’minlash uchun teskari
bog’lanishdan foydalaniladi. Chunki zanjirdagi signal ma’lum qismining kirish
zanjiriga
uzatilishi
teskari bog’lanish deb ataladi. Тeskari bog’lanish manfiy va
musbat bo’lishi mumkin. Musbat teskari bog’lanish generator kaskadlarida
qo’llaniladi. Kuchaytirish kaskadlarida manfiy teskari bog’lanishdan foydalaniladi
(musbat teskari bog’lanish kuchaytirgichlar uchun zararlidir). Тeskari bog’lanish
kuchlanishi chiqish kuchlanishining ma’lum qismini
tashkil qiladi va teskari
bog’lanish koeffitsiyenti (
β) bilan xarakteralanadi. Тeskari bog’lanish
kuchaytirgichlarda:
