Б
R
va
2
Б
R
qarshiliklar ta’minlab beradi. Ish nuqtalarining stabilligini rezistor va
kondensatorlar (R
E1
, S
E1
va R
E2
, S
E2
) ta’minlab beradi.
6.4. Rezistiv sig’im bog’lanishli kaskadlarning tuzilishi
Bir nechta kaskadli kuchaytirgichning kuchaytirish koeffitsiyenti xar bir
kaskad kuchaytirish koeffitsiyentlarining ko’paytmasiga teng:
K=K
1
⋅ K
2
⋅ K
3
⋅… K
n
. (6.12)
Kerakli kuchaytirish koeffitsiyentiga ko’ra va xar bir UE li kaskad kuchlanish
bo’yicha 10-20 marta, quvvat bo’yicha esa 100-400 marta kuchaytirib berishini
hisobga olib, kaskadlar soni aniqlangandan keyin xar bir kaskad alohida
hisoblanadi. Dastlabki kuchaytirish kaskadlari A rejimida ishlaydi. Kaskadni
hisoblash quyidagi tartibda bajariladi. Manba kuchlanishi Ye
k
va iste’molchining
qarshiligiga qarab
к
ж
кэ
Е
U
)
3
,
1
1
,
1
(
.
÷
≥
и
чикмах
имах
хж
R
U
I
I
2
2
=
>
ye
bu yerda: k.e.j –kollektor-emmiter o’tishdagi kuchlanishning qiymatidir; I
kj
-
kollektor zanjiridagi tokning qiymati.
114
Yuqoridagi shartlarni qanoatlantiradigan tranzistor tanlanadi. Uning chiqish
xarakteristikasida ish nuqtasi aniqlanadi. Shu dastalbki ish nuqtasini ta’minlb
beruvchi baza toki I
bo
o’tish xarakteristikasidan aniqlanadi va R
b
qarshilikka
bog’lik bo’ladi. Bu qarshilk quyidagi ifodadan aniqlanadi:
бо
э
Б
ко
кэ
б
I
R
I
I
U
R
)
(
1
+
−
=
(6.13)
R
k va
R
e
qarshilklarni aniqlash uchun chiqish xarakteristikalaridan R
um
=R
k
+R
e
aniqlanadi. R
um
=Ye
k
/I
k
, R
e
=(0,15-0,25)R
k
deb hisoblab,
,
25
,
1
1
,
1
÷
=
ум
k
R
R
(6.14.a)
R
e
=R
um
-R
k
(6.15)
Kaskadning kirish qarshiligi
.
2
2
бмах
кирмах
кир
I
U
R
=
(6.16)
Agar baza toki kuchlanish bo’lgichi orqali beriladigan bo’lsa, bo’lgichning
R
1
va R
2
qarshiliklari quyidagicha aniqlanadi
R
12
≥ (8:12)R
kir
va
2
1
2
1
12
R
R
R
R
R
+
⋅
=
shartlardan
12
1
12
1
2
12
1
;
R
R
R
R
R
R
I
R
E
R
Э
ко
k
−
⋅
=
⋅
=
larni aniklaymiz.
Ajratuvchi kondensatorning sig’imi quyidagicha aniqlanadi:
1
2
1
2
−
=
k
чик
k
M
R
f
C
(6.17)
115
bu yerda: M
k
– quyi chastotalardagi chastotali buzilishlar koeffitsiyenti; f
k
- quyi
chastotalar chegarasi; R
chik
=R
k
+R
i
. Kondensatorning sig’imi quyidagicha
aniqlanadi:
.
2
10
Э
k
Э
R
f
C
π
≥
(6.18)
Kaskadning kuchlanish bo’yicha kuchaytirish koeffitsiyenti:
кирмах
чикмах
и
U
U
К
=
.
(6.19)
Kuchlanishning kaskadi chiqish kaskadidir Kaskadning chiqishdagi signal
transformator orqali kichik qarshilikka ega bo’lgan iste’molchiga uzatiladi.
Kollektordagi kuchlanish o’zinduksiya EYUK hisobiga Ye
ke
dan ikki marta katta
bo’lishi mumkin. Shuning uchun
Ye
ke
≤U
ke.j
/2
(6.20)
qilib olinadi.
Kaskadning chiqishdagi quvvati:
R
chikmax
=0,5U
k max
⋅I
k max
⋅η
tr
,
(6.21)
bu yerda:
η
tr-
transformatorning FIKi.
Kirish zanjiridagi quvvat va kuchaytirish koeffitsiyenti:
R
kir
=0,5I
bmax
U
bemax
;
(6.22)
кир
чик
р
Р
Р
К
=
(6.23)
Тransformator kaskad chiqish qarshiligining iste’molchining kirish
qarshiligiga mos tushishini va quvvatning uzatilishi uchun eng yaxshi sharoit
116
yaratilishini ta’minlaydi. Тransformatorning transformatsiya koeffitsiyenti
quyidagicha aniqlanadi:
и
чик
R
R
n
=
(6.24)
Agar kuchaytirgich chiqishidagi quvvat 20Vt dan ortiq bo’lsa, ikki taktli
simmetrik sxemalardan foydalaniladi. Bu sxemadagi ikki tranzistorning xar biri V
rejimda ishlaydi. Bunday sxemalarning FIKi 70-75% ga yetadi. Тinch holatda I
B
=0
va boshlang’ich holatda sxema iste’mol qiladigan quvvat
R
0
=2E
ke
I
bo
.
(6.25)
Birinchi yarim davrda birinchi tranzistor, ikkinchi yarim davrda esa ikkinchi
tranzistor ishlaydi. Bitta tranzistorning chiqishdagi quvvati:
4
)
(
2
'
max
kЭ
ko
кmах
кmах
k
чик
E
I
I
I
U
P
−
=
⋅
=
(6.26)
Ikki taktli kaskadning chiqishdagi quvvat:
2
)
(
'
2
max
ko
k
кэ
чик
чик
I
I
Е
Р
Р
−
=
=
(6.27)
Ko’pincha, kuchaytirgichning barqaror ishlashini ta’minlash uchun teskari
bog’lanishdan foydalaniladi. Chunki zanjirdagi signal ma’lum qismining kirish
zanjiriga uzatilishi
teskari bog’lanish deb ataladi. Тeskari bog’lanish manfiy va
musbat bo’lishi mumkin. Musbat teskari bog’lanish generator kaskadlarida
qo’llaniladi. Kuchaytirish kaskadlarida manfiy teskari bog’lanishdan foydalaniladi
(musbat teskari bog’lanish kuchaytirgichlar uchun zararlidir). Тeskari bog’lanish
kuchlanishi chiqish kuchlanishining ma’lum qismini tashkil qiladi va teskari
bog’lanish koeffitsiyenti (
β) bilan xarakteralanadi. Тeskari bog’lanish
kuchaytirgichlarda:
|
