informatika darslarida takrorlash-umumlashtirish darslarini quyidagi turlarga
ajratish mumkin.
1. O'quv yili boshidagi takrorlash-umumlashtirish.
2. Kundalik takrorlash.
3.Tematik takrorlash-umamlashtirish darsi.
4. Yakuniy takroriash-umumiashtirish darsi.
Har bir takrorlash darsini o'z o'rni va maqsadi bordir. O'quv yili boshidagi
takrorlash darsida o'qituvchi avvalgi sinfda o'tilgan asosiy mavzu materiallarining
mazmunini hamda bu mavzularda ishlatilgan asosiy matematik tushunchalarni
o'qituvchining o'zi takrorlab imkoniyati boricha umumlashtirib beradi. Informatika
fanini o'zi shunday fanki, o'qituvchining o'zi har bir darsda yangi mavzuning
mazmunini tushuntirish jarayonida ilgari o'tilgan mavzular mazmuni va ulardagi
matematik tushunchalardan foydalanib dars o'tadi. Bunday takrorlashni kundalik
takrorlash darsi deb yuritiladi.
Informatikadan biror bob mavzu materiallari o'tib bo'linganidan keyin alohida
takrorlash-umumlashtirish darslari o'tkaziladi. Bunday takrorlashni tematik
takrorlash-umumlashtirish darsi deyiladi. Tematik takrorlash-umulashtirish darsi
bo'lishidan oldin o'qituvchi takrorlanadigan bob mavzu materiallarini o'z ichiga
oluvchi mantiqiy ketma-ketlikka ega bo'lgan savollarni o'quvchilarga bir hafta
ilgari berib qo'yishi va ana shu savollar asosida tematik takrorlash darsi bo'lishini
36
aytib qo'yishi lozim. Ana shu berilgan savollar asosida o'quvchilar bo'ladigan
tematik takrorlash darsiga oldindan tayyorgarlik ko'radilar. Bunday takrorlash
darsini o'qituvchi savol javob usuli orqali o'tkazadi. O'qituvchi rahbarligida
o'quvchilar mavzularning ketma-ketligi va ularda qatnashayotgan matematik
tushunchalar orasidagi mantiqiy bog'lanishlarni tushunib etadilar. Natijada
o'quvchilarning ana shu bob mavzu materiallari yuzasidan olgan bilimlari mantiqiy
ketma-ketlikka ega bo'ladi va umumlashadi.
O’quv yili oxirida ham reja asosida takrorlash darsi ajratilgan bo'ladi, bunday
takrorlashni yakuniy takrorlash darsi deb yuritiladi. Yakuniy takrorlash darsida
o'quv yili davomida o'tilgan har bir bob mavzu materiallari takrorlab
umumlashtirib boriladi.
Yakuniy takrorlash-umumlashtirish darsining muvaffaqiyatli o'tishi uchun
o'quv yili boshidagi, kundalik, tematik takrorlash darslari o'z vaqtida o'tkazilgan
bo'lishi kerak. Yakuniy takrorlash-umumlashtirish darsi orqali o'quvchilarning yil
davomida olgan bilimlari umumlashtiriladi va sistemalashtiriladi. Yakuniy
takrorlash-umumlashtirish darsini hamma o'qituvchilar ham metodik jihatdan
tashkil qilmaydilar. Biz bir necha maktabda o'tkazilgan yakuniy takrorlash-
umumlashtirish darslarini kuzatdik, ular o'quv materiallarini umumlashtirish va
sistemalashtirish o'rniga ba'zi maktablarda o'quvchilarni doskaga chiqarib qo'yib,
ulardan o'tilgan o'quv materiallarini so'rash, ba'zilarida esa bir necha misol yoki
masala yechish bilan cheklanishdi.
Ko'pchilik o'qituvchilar yakuniy takrorlash-umumlashtirish darsini o'tkazishda
quyidagi kamchiliklarga yo'l ko'yadilar:
1.Takrorlash-umumlashtirish darsi uchun faqat o'quv yili oxirida soat ajratib
uni o'tkazadilar.
2.Takrorlash-umumlashtirish darsi uchun material tanlashga befarq qaraydilar.
3.Takrorlash-umumlashtirish darsini o'tkazish metodikasini to'g'ri tanlay
olmaydilar.
37
4.Takrorlash-umumlashtirish darsi uchun material yuzasidan savollar va
mashqlar sistemasini tuzmaydilar.
O'qituvchi yakuniy takrorlash-umumlashtirish darsi bo'lishidan bir necha kun
avval shu darsda qaysi materiallarni qanday usullar bilan takrorlash va
umumlashtirishini hamda ularga doir qanday masalalarni yechish kerakligini
aniqlab, so'ngra o'quvchilarga shu mavzular bo'yicha tuzilgan savollar va mashqlar
sistemasini berishi, ular shu o'qituvchi ko'rsatmasiga asosan yakuniy takrorlash-
umumlashtirish darsiga tayyorgarlik ko'rishlari kerak. O'qituvchi yakuniy
takrorlash-umumlashtirish darsini uyushtirishdan oldin quyidagilarga e'tibor
berishi kerak:
1.Takrorlash-umumlashtirish
darsining
materiali
o'sha
kursni
umumlashtiruvchi xarakterda bo'lishi kerak.
2.Shu darsda o'tish uchun ajratilgan material bo'yicha savollar sistemasi
tuzilgan bo'lishi kerak.
3.Takrorlash-umumlashtirish darsida ishlanadigan mashqlar sistemasi tuzilgan
bo'lishi kerak.
4.Tuzilgan savollar va mashqlar sistemasi takrorlanayotgan materialni
sistemalashtiruvchi va umumlashtiruvchi xarakterda bo'lishi kerak.
5.Takrorlash-umumlashtirish darsini o'tkazish metodikasiga e'tibor berish
kerak.
O'qituvchi yakuniy takrorlash-umumlashtirish darsi uchun mavzularni
avvaldan
rejalashtirishi
kerak.
Yakuniy
takrorlash-umumlashtirish
darsi
o'qituvchining umumiy ma'ruzasi yoki o'quvchilarning shu mavzuga doir
tayyorlangan ma'ruzalarini eshitish orqali o'tkaziladi. Dars oxirida o'qituvchi
takrorlash-umumlashtiruvchi darsida faol qatnashgan o'quvchilami rag'batlantiradi,
faol qatnashmagan o'quvchilami ogohlantiradi, so'ngra o'tilgan mavzu materialini
umumlashtiradi va sistemalashtiradi.
Yakuniy takrorlash-umumlashtirish darsi bo'lishidan 5-6 kun oldin
takrorlanadigan mavzular o'quvchilarga beriladi. O'quvchilar esa o'qituvchining
38
ko'rsatmasiga
asosan
belgilangan
kitoblardan
foydalanib,
takrorlash-
umumlashtirish
darsiga
ma'ruzalar
tayyorlaydilar.
Yakuniy
takrorlash-
umumlashtirish darslarini bunday uyushtirish orqali har bir o'quvchini mustaqil
ishga o'rgatiladi.
Mavzularni yakuniy takrorlash-umumlashtirish darsi rejasiga bob yoki kursni
o'z ichiga oladigan materiallardan tanlanadi.
39
Xulosa
Xulosa o’rnida shuni aytishim kerakki, men ushbu kurs ishida
“Informatika
fanini o’qitishda innovatsion uslublarni ishlab chiqish va ularni dars jarayoniga
tadbiq kilish”
mavzusini o’quv jarayonida qanday foydalanilishini yoritdim.
O’zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash milliy dasturi va «Ta’lim
to’g’risida»gi qonunda o’quv jarayoniga ilg’or pedagogik texnologiyalarni joriy
etish mamlakatimiz ta’lim tizimini isloh qilishning asosiy ko’rsatkichlaridan biri
sifatida e’tirof etilishi bejiz emas. Chunki, pedagogik texnologiya ta’lim
jarayonini inqirozdan holi etish, uni bozor iqtisodi sharoitiga mos holda
takomillashtirish va Davlat ta’lim standarti talablariga muvofiq kadrlar
tayyorlashning muhim omillaridan biri bo’lib hisoblanadi.
Mamlakatimizni Birinchi Prezidenti Islom Karimov ta’kidlaganlaridek ,
«Kadrlar masalasini hal etmas ekanmiz , sa’y-harakatlarimiz kutilgan natijalarni
berishi , hayotimiz , ma’naviyatimiz o’zgarishi qiyin kechadi. Demakki ,
zamonaviy ta’lim-tarbiya tizimini isloh qilish , zamon talablariga mos kadrlar
tayyorlash ishini yo’lga qo’yish faoliyatimizning bosh yo’nalishi bo’lmog’i
darkor…».
Zero
ta’lim
jarayonini
tashkillashda
axborot–kommunikatsiya
texnologiyalaridan samarali
foydalanayotgan ko’pgina rivojlangan mamlakatlar
o’quv jarayonini sifat jihatdan yangi bosqichga ko’tarishga erishayotganliklari
hayotda o’z tasdig’ini topmoqda. Ushbu bitiruv malakaviy ishda bayon etilgan
ma’lumotlar esa bu
axborot–kommunikatsiya texnologiyalaridan samarali
foydalanish salohiyati to’g’risida fikr yuritishga asos bo’ladi. Ayniqsa,
tashhizlanuvchan o’quv maqsadlarini belgilash, talabalarni mustaqil bilim
olishga undash, o’quv jarayonini doimo rivojlanib boruvchi dinamik tizim sifatida
loyihalash kabi tashkiliy-uslubiy ishlarni amalga oshirishda
innovatsion
texnologiyalar
katta imkoniyatlarga ega.
40
Innovatsion texnologiyalar
joriy etish tajribasini o’rganish va unga
maqsadli yondashish, o’quv jarayonini insonparvarlashtirish, bunda talabani sust
ob’ektdan faol sub’ektga aylantirish, bilish faoliyatining aniq maqsadlarga
yo’nalganligini hamda o’quv jarayonini ishlab chiqarish jarayoni kabi
takrorlanuvchanligini ta’minlashda muhim ahamiyatga ega bo’ladi.
Mening fikrimcha ta’limda ko’plab innovatsion usullar samarali bo’lib,
ayniqsa ta’limda aniq maqsad qo’yish yoki fanlararo bog’lash, aniq maqsadga
erishish ko’p foydali xisoblanadi. «Maqsadli yondashuv» uslubi ta’limda
o’quvchi, talabalarni ijodiy fikrlashga, fanning mazmun mohiyati va maqsadini
o’rgatadi. U nafaqat o’quv-bilim faoliyatini tizimlashtiradi, jadallashtiradi, balki
ta’lim oluvchilarning umumiy madaniyatini yuksaltirishga ham xizmat qiladi,
predmetlararo bog’lanish tufayli maqsadlar turli darajada namoyon bo’ladi:
masalan informatika va axborot texnologiyalari fanining maqsad va darajalari
kuydagilardan iborat:
Informatika va axborot texnologiyalariga bog’liq bir necha fanlarni
birlashtirib, maxsus kurslar yaratish;
Informatika va axborot texnologiyalar o’quv fanlarining turli
bo’laklarini ma’lum bir blokka birlashtirish;
bir mavzuni ikki yoki bir necha predmetlar asosida o’rganish;
bilimlarni umumlashtirish asosida axborot texnologiyalar bo’yicha
yaratilgan kurslarni o’rganish.
| 