mashina kodiga aylantiruvchi translyatorlar kompilyatorlar deyiladi.
Mashinaga moslashtirilgan tilda yozilgan dastumi mashina tiliga
o ‘girish assembler deyiladi. Translatsiya qilishdagi asosiy xossa,
dastumi obyekt tiliga o ‘tkazishdagi bosqichni vaqt bo‘yicha
bo‘laklashdan va ulami bajarishdan iborat. Interpritatsiya qilish
avval, boshlang‘ich dastumi tahlil qilish
va ulami bajarilishini vaqt
bo‘yicha birlashtirishdir. Bunday usulda har bir operator alohida
analiz qilinib, o'sha vaqtda bajariladi. K o‘pincha translyatorlardan
foydalanilganda, kam mashina vaqti sarf qilinib, ko‘p xotira talab
qilinadi. Dasturlash tillarining to ‘plami va ularga mos keluvchi til
protsessorlari birgalikda dasturlash sistemalari deyiladi.
Kirish
tillari
loyihalash
jarayonida
obyektlar
haqidagi
m a’lumotlami tasvirlash uchun xizmat qiladi.
Kirish tillariga
quyidagi talablar qo‘yiladi:
- ALSga moslashtirilgan loyihalashda xohlagan obyektlami
izohlash imkoniyati bo‘lishi kerak;
- til muammoga ega bo‘lishi, mashinaga orientatsiya qilmasligi
kerak, ya’ni alfaviti, sintaksisi foydalanuvchiga tushunarli b o iish i
kerak;
- tilni foydalanuvchi tez qabul qila olishi kerak;
- til elementlari konstruksiyalarini
bir
xilda tushuntirish
mumkin b o iish i kerak;
- ALS lar ishlatiladigan sohalarning rivojlanib borishi bilan til
ham rivojlanib borish imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak.
Foydalanuvchi tomonidan EHMlarga loyihalash masalalarini
kiritish ikki xil turga bo‘linadi: loyihalanilayotgan obyekt haqida
m a’lumot; loyiha protsedurasini bajarish ketma-ketligi to ‘g ‘risida
m a’lumot. Bu m a’lumotlami ifodalash uchun kirish tillarining
tarkibiy qismi bo‘lgan obyektni izohlash tillari va masalani izohlash
tillaridan foydalaniladi.
Obyektni izohlash tillari vositasi
yordamida loyihalovchi,
obyektning tuzilishini, parametrlari qiymatlarini yozib chiqadi yoki
strukturali sintez qilib, texnik masalani yaratadi. Masalan, sistemali-
arxitekturali bosqichda yaratilayotgan hisoblash sistemasining
tarkibi
beriladi, uning asosiy apparaturali va dasturli komponentlari
ko‘rsatiladi, arxitekturali yechimi izohlanadi. Keyingi bosqich
uchun obyektni izohlash tillari yordamida hisoblash sistemasini va
52
uning komponentlarini strukturasi beriladi. Bu til vositalari orqali
diskret qurilmalarini matematik modellari,
buleva algebrasi,
tugallangan avtomatlar ko‘rinishida yaratiladi.
Obyekt haqidagi m a’lumotlami tasvirlashni bir necha turlari
mavjud va shunga ko‘ra obyektni izohlash tillari ham turli
ko‘rinishda bo‘ladi. Agar obyekt haqidagi m a’lumot chizmalar
ko‘rinishida bo‘lsa, obyektni izohlash tillari grafikli tillar, agar
elementlar strukturasi tartibi shaklida boMsa, sxemali tillar deyiladi.
Berilganlar ko‘p hollarda obyektda
yuz beradigan hodisalami
tasvirlashi mumkin, u holda obyektni izohlash tillari modellashtirish
tillari hisoblanadi.
Obyekt haqidagi m a’lumotlarini tasvirlashda bir qancha usul va
vositalardan foydalaniladi. Bunday vositalarga strukturali va
funksional izohlash tillari kiradi. Strukturali izohlash tillariga misol
qilib SDL (Structual Dtscription Langnage) (SShA) va HSL
(Hitrarchifl Specification Langnage) (Yaponiya)
tillarini kelti-
rishimiz mumkin. SDL va HSL o ‘rtasidagi asosiy farq, SDL tili
struktura berilganlami izohlash tili hisoblansa, HSL tili qo‘shimcha
funksional berilganlar bilan izohlami to ‘ldirish uchun, izohlash
grammatikasini o ‘z tarkibiga kiritishni amalga oshiruvchi til
hisoblanadi.
