Abu rayhon beruniy nom id ag I to sh k en t da vlat texn ika u n IV er site ti m. X. Aripova




Download 3,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet41/57
Sana16.12.2023
Hajmi3,32 Mb.
#120789
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   57
Bog'liq
Radioelektron apparatlarni loyihalash va modellashtirish asoslari

M atem atik ta’minotga talablar. 
Biror bir texnik obyektni 
loyihalashda, matematik ta’minotni tashkil qiluvchi matematik 
modelni yaratish uslub va algoritmlarni tanlash uchun bir qancha 
talablami e ’tiborga olish kerak b o ‘ladi. Asosiy talablarga uni- 
versallik, algoritmik puxtalik, aniqlik, mashina vaqtiga bo‘lgan sarf- 
lami chegaralash, xotira hajmidan kam foydalanish kabilar kiradi.
Matematik ta ’minotning universalligi deyilganda, bu ta ’mi- 
notdan bir qancha loyihalash obyektlarini loyihalashda foydalanish 
imkoniyati borligi tushuniladi. Masalan: MBQ larini sintez qilishda 
foydalaniladigan uslub va modellar, berilgan baza elementlarini 
oldindan ko‘rsatilgan cheklanishlar asosida, xohlagan obyektni 
yaratishni ta’minlay olishi kerak. ALS larda matematik ta’minotning 
asosiy xususiyatlaridan biri, ulaming yuqori universallikka ega 
ekanligi hisoblanadi. Yuqori universallikka ega bo‘lish esa, bunday 
ALS lardan bir qancha loyihalash obyektlari uchun foydalanish 
imkonini beradi.
Matematik ta’minotning komponentlarining muhim xususiyat­
laridan biri bu ta’minotdan foydalanilganda olinadigan natijaning 
to ‘g‘ri bo‘lishligi hisoblanadi va shunday holdagina bu ta ’minot 
algoritmik puxta deyiladi. Algoritmik puxtalik asosan olingan natija 
qanchalik to ‘g‘riligi ehtimolligiga qarab baholanadi. Agar bu 
ehtimollik birga teng bo‘lsa yoki unga yaqinlashib borsa, u holda bu 
ta ’minotni yaratish uchun foydalanilgan uslub algoritmik puxta 
uslub deyiladi. ALS larda algoritmik puxta uslub bo‘lmagan 
uslublardan foydalanish maqsadga muvofiq boMmaydi.
Algoritmik puxtalik bilan sharoitga moslashtirish uzviy bog‘lan- 
gandir. Sharoitga moslashtirilmagan hollarda, berilgan lardagi 
ozgina xatoliklar, natijada katta xatoliklami yuzaga keltirish 
mumkin. Loyihalashning har bir bosqichida o ‘zining oraliq natijalari 
va har bir bosqichdagi xatolik kelib chiqish manbalari mavjud. Shu 
sababli yomon sharoitga moslashtirish natijasida xatoliklar juda 
kattalashib ketishi mumkin.
Ko‘pgina matematik ta ’minot komponentlari uchun aniqlik 
muhim xossalardan biri hisoblanadi. Aniqlik — bu olgan natija bilan 
haqiqiy 
olinishi kerak 
bo‘lgan 
natijaning 
mos 
tushishligi 
hisoblanadi. Algoritmik puxta uslublar har xil aniqlikdagi natijalami 
berishi mumkin.
96


Universial model va uslublarda hisoblash ishlari ko‘p bo‘lib, 
loyihalash masalasining hajmi kattalashib ketishi mumkin, shuning 
uchun ko‘pgina ALS protseduralarida T— mashina vaqtini sarf 
qilish loyihalash xarajatlarini va loyihalashga ketadigan vaqtni oshib 
ketishiga olib keladi. Shuning uchun T ni minimallash loyihalash 
jarayonidagi muhim talablardan biri hisoblanadi.
Yuqori universallikka ega, aniq natijali va kam mashina vaqtini 
talab qiluvchi matematik ta’minotni yaratish doimo bir-biriga qarama
- qarshi bo‘lib keladi. Shuning uchun matematik ta ’minotning 
komponentlari ba’zi bir masalalami hal qilish uchun sifatli bo‘lsa, 
boshqa masala uchun kam sifatli bo‘lishi mumkin. Shuning uchun 
ALS larda model va uslublaming har xillarini o ‘zida mujassam- 
lashtirilgan kutubxonalar tashkil qilish kerak bo‘ladi.
Mashina vaqtini tejash talabidan keyingi talab, xotira hajmini 
tejash talabidir. Bu talab matematik ta’minotning qanchalik 
iqtisodlashtirilganligini ko‘rsatadi va tuzilgan dastur uzunligi bilan 
xarakterlanadi. Hozirgi davrdagi operativ xotira hajmini sezilarli 
darajada katta bo‘lishligiga qaramay, uni tejash aktual masala bo‘lib 
qolmoqda. Kompyuterlaming multidasturli ishlash rejimida, katta 
xotira hajmini talab qiluvchi masalalar pastroq ustunlikka ega 
bo‘lishi va natijada bu masalalami qayta ishlash vaqti oshib ketishi 
kuzatiladi. Bunday murakkablikni yechish uchun tashqi xotiralardan 
foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu esa operativ va tashqi 
xotiralaming o ‘zaro m a’lumotlami almashlashlari uchun, T- vaqtni 
oshib ketishiga olib keladi.
ALS larni matematik ta’minotlarini rivojlanishiga, foydalanila- 
digan uslub va modellaming iqtisodiyotini oshirishga intilish sezi­
larli ta ’sir ko‘rsatadi.

Download 3,32 Mb.
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   57




Download 3,32 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Abu rayhon beruniy nom id ag I to sh k en t da vlat texn ika u n IV er site ti m. X. Aripova

Download 3,32 Mb.
Pdf ko'rish