|
Al-xorazmiy nomidagi tоshkеnt aхbоrоt
|
bet | 7/14 | Sana | 18.05.2024 | Hajmi | 0,58 Mb. | | #242148 |
Bog'liq Al-xorazmiy nomidagi tîshkånt aõbîrîtBu sahifa navigatsiya:
- (pt,E
Xabarlar fazosi RT — barcha mumkin bo‘lgan xabarlarning pt fazosi. Shuningdek xabarlarni belgilash uchun m (message) dan ham foydalaniladi.
Kalitlar fazosi K. Xar bir kK kalit RT fazodagi biror Ek (encryption) va unga teskari Dk (decryption) almashtirishni belgilaydi. .Shifrlangan xabarlar fazosi ST – barcha shifrlangan ct (ciphertext) ct = Ek(pt) matnlarni o‘z ichiga oladi.
Odatda kriptosistemaga quyidagi talablar qo‘yiladi: 1) Ek{pt), Dk{ct) —lar oson hisoblanadigan bo‘lishi lozim; 2) k ni bilmay turib, ct ma’lum bo‘lgan taqdirda ham pt ni topishning iloji bo‘lmasin.
Klassik kriptosistemalarda k mahfiy kalit Ek va Dk akslantirishni belgilab beradi. Bunda quyidagi ayniyatning o‘rinli bo‘lishi talab qitlinadi:
Dk(Ek(pt)) = Dk(ct)=pt. Kriptoanaliz bo‘yicha mutaxassisning asosiy vazifasi ana shu kalitni qidirishdan iborat. U quyidagi ko‘rinishlarda shifrlangan matnga hujum qilishi mumkin: 1) faqat shifrlangan matn ma’lum (ciphertext only attack); 2) shifrlangan va shifrlanmagan matnlar ma’lum (known plaintext attack); 3) (pt,Ek(pt)) juftlikni aniqlash imkoniyati mavjud va bu erda pt – kriptoanalitik tomonidan tanlanadi (chosen plaintext attack).
Axborotlarni kriptografik himoya qilishda, ya’ni axborotlarni ochiq va yopiq usullarda kriptografik shifrlashning turli algoritmlari mavjud bo‘lib, ularning asosini matematika fanining turli sohalarida ishlab chiqilgan mexanizmlar tashkil qiladi. Quyidagi jadvalda ana shunday algoritmlarning ayrimlarini va ularning matematik asosi keltirilgan. [8]
1.0-jadval
Shifrlash algoritmlari va ularning matematik asosi
Shifrlash algoritmi
|
Algoritmning matematik asosi
|
GOST-28147-89
|
Sanoq sistemalari, bo‘lish munosabatlari, darajaga ko‘tarish, ikkilik sanoq sistemasida amallar bajarish, mulohazalar algebrasi, munosabatlar, o‘rin
almashtirishlar, sonlar nazariyasi
|
Ryukzak
|
Vektorlar algebrasi, qoldiqli bo‘lish amali, gruppa, halqa,
maydon, ikkilik sanoq sistemasi, mulohazalar algebrasi, munosabatlar, o‘rin almashtirishlar, sonlar nazariyasi
|
El-Gamal
|
Tub sonlar, logarifm, qoldiqlar nazariyasi, modul
bo‘yicha ko‘paytirish
|
DES
|
Sanoq sistemalari, akslantirishlar, o‘rin almashtirishlar,
mulohazalar algebrasi, munosabatlar, o‘rin almashtirishlar, sonlar nazariyasi
|
RIJNDAEL
|
Sanoq sistemalari, bo‘lish munosabatlari, darajaga
ko‘tarish, ikkilik sanoq sistemasida amallar bajarish, mulohazalar algebrasi,
|
RSA
|
Tenglamalar yechimlarining mavjudligi. Bo‘lish munosabatlari, tub sonlar, tub ko‘paytuvchilarga ajratish, xalqa, mulohazalar algebrasi, munosabatlar, o‘rin
almashtirishlar, sonlar nazariyasi.
|
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, axborotlarni kriptografik usul bilan himoya qilish uchun algebraning mulohazalar algebrasi, munosabatlar, o‘rin almashtirishlar, sonlar nazariyasiga oid va boshqa ma’lumotlaridan keng foydalaniladi.[8]
|
| |