102
Ruscha-baynalmilal qo‘shma terminlarning o‘zbek tilida
o‘zlashishi tubandagi usullar bilan amalga oshadi:
1. Ruscha-baynalmilal terminlarning rus tiliga xos ikkinchi
komponenti o‘zbek tilidagi mos so‘z bilan emas, balki so‘z yasovchi affiks
bilan almashtiriladi. Oqibatda, ruscha-baynalmilal qo‘shma termin o‘zbek
tilida yasama terminga aylanadi:
- soz: mashina-soz (mashinostroitel),
vagon-soz (vagonostroitel),
samolyot-soz (samolyotostroitel),
raketa-soz (raketostroitel),
shahar-soz
(gradostroitel) va h. k.;
-sozlik:mashina-sozlik
(mashinostroyeniye),
shahar-sozlik
(gradostroitelstvo)
vagon-sozlik
(vagonostroyeniye),
pribor-sozlik
(priborostroyeniye),
raketa-sozlik (raketostroyeniye) va h. k.;
-shunos:
material-shunos
(materialoved),
mashina-shunos
(mashinoved) va h. k.;
2. Ruscha-baynalmilal qo‘shma terminlarning ikkinchi komponenti
ayni o‘zbekcha mutanosibi bilan almashtiriladi yoxud kalka usuli bilan
tarjima qilinadi:
bomba - qidirgich (bomboiskatel),
bomba -pana
(bomboubejishe),
giper
– tovush (giperzvuk),
kino – qurilma
(kinoustanovka),
elektr - hisoblagich (elektroschetchik),
elektr–sim
(elektroprovod),
radio-niqoblash
(radiomaskirovka),
mikro-qarz
(mikrokredit)
alfa-sinov (alpha-testing),
kross-brauzerlik (cross-browser) va
h.k.
Ushbu metod ruscha-baynalmilal xarakterdagi qisqartma qo‘shma
terminlarni o‘zlashtirish jarayonida ham qo‘l keladi:
aero-chana (aerosani),
tele-markaz (teletsentr),
termo–qarshilik (termosoprotivleniye),
gelio-
qurilma (gelioustanovka),
tele-sharhlovchi (telekommentator),
avia–sozlik
(aviastroyeniye),
avto–yo‘l (avtodoroga),
veb-hujjat (veb-dokument),
veb-
anjuman (veb-konferensiya),
motoo‘qchi rota (motostrelkovaya rota) va
h.k.
3. Ruscha – baynalmilal terminning har ikki komponenti o‘zbekcha
mutanosibi bilan almashtiriladi (yoki kalka qilinadi):
ko‘prikqo‘ygich
(mostoukladchik),
