Ta'limni axborotlashtirishning asosiy yo'nalishlari
Asosiy maqsadlarni amalga oshirish uchun ta'lim sifatini axborotlashtirish
markazi quyidagi yo'nalishlarda ishlarni amalga oshirishni taklif qiladi:
1. Faqat kompyuterlar va kompyuterlarni etkazib berishni emas, balki
multimediyali projektorlar va plitalar, printerlar, skanerlar, modemlar kabi atrof-
muhit uskunalarini o'z ichiga olgan ta'lim muassasalarini kompyuterlashtirish.
2. Ta'lim muassasalarini Internet tarmog'iga ulash. Kelgusida bu o'quvchilarni
dars davomida to'g'ridan-to'g'ri axborot va ta'lim resurslaridan foydalanishga imkon
beradi, va o'qituvchilar masofadan o'qitish yoki ish joyidagi masofaviy o'qitish
kurslariga qatnaydilar.
3. Masofaviy ta'lim texnologiyalarini yaratish va joriy etish. Bugungi kunga
kelib ushbu ta'lim turi eng istiqbolli yo'nalishlaridan biri hisoblanadi. Shu bilan
birga, masofaviy ta'lim bir qator kamchiliklarga ega bo'lib, ular orasida kurslarning
yuqori xarajati va ishlov berishning biroz tizimi mavjud. Kelgusida ta'lim
12
metodologiyasini diqqat bilan o'rganib chiqish va uning narxini pasaytirishni
rejalashtirish ko'zda tutilgan.
4. Ta'limning o'z vaqtida bo'linmalarini o'tkazishga yordam beradigan
treninglar uchun yagona axborot monitoringi tizimini yaratish, bir yoki boshqa
usulda kamchilik va afzalliklarni aniqlash. Bu axborotlashtirishning asosiy
vazifalaridan biridir. Mutaxassislarning fikricha, ta'lim sifati sezilarli darajada
o'sishi kerak.
5. Ta'lim muassasalarini elektron o'quv qo'llanmalari, tegishli ta'lim dasturlari
bilan ta'minlash. Yaqinda elektron darsliklarni ishlab chiqish muammosi
ommalashib ketdi va bu ta'lim samaradorligini sezilarli darajada yaxshilaydi. Shu
bilan birga, bugungi kunda o'quv dasturiga binoan tuzilgan birorta darslik mavjud
emas. Ko'p hollarda o'qituvchilar o'z o'quvchilariga elektron darsliklarni mustaqil
ravishda ishlab chiqadilar.
6. Faqat o'quvchilar emas, balki o'qituvchilar ham kompyuter savodxonligini
oshirish, ta'lim sohasida eng so'nggi axborot texnologiyalari va ularni qo'llash
usullari bilan tanishish imkonini beradigan axborot-ta'lim markazlarini ochish.
7. Ta'limni axborotlashtirish ham o'quv jarayoniga axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini joriy etish uchun me'yoriy-huquqiy bazani yaratishdir. Tabiiyki,
yangi texnologiyalarni joriy qilish huquqni va majburiyatlarni, AKTni joriy etish
tartibini o'rnatibgina qolmay, elektron huquqlar uchun mualliflik huquqi masalasini
ham hisobga oladigan qonunchilik bazasini talab qiladi.
Ta’lim sohasidagi barcha islohatlarning asosiy maqsadi ma’naviy jihatdan
mukammal rivojlangan insonlarni tarbiyalash, ta’lim tizimini takomillashtirish, dars
jarayonlarini yangi pedagogik va axborot texnologiyalari asosida har tomonlama
zamon talabiga mos ravishda amalga oshirishdan iboratdir. Shuning uchun ham
bugungi kunda ta’lim - tarbiya tizimida kompyuter va axborot texnologiyalarining
zamonoviy texnologiyalaridan samarali foydalanishga alohida e’tibor berilmoqda.
13
Bu esa ta’lim jarayonida o’quvchilarga turli fanlardan bilim beruvchi pedagog
kadrlarni axborot texnologiyalarining zamonaviy vositalalaridan foydalanishlari
uchun, eng avvalo bu sohadagi bilim va malaka darajalarini oshirish, ta’lim tizimini
texnik jihatdan ta’minlash, internetdan foydalanish imkoniyatlarini to’la yaratib
berish orqaligina samarali natijaga erishish mumkin.
Ta’lim tizimi sifati va samaradorligini oshirishning asosiy usul-laridan biri
o’quv jarayonida zamonaviy axborot kommunikasion texnologiyalarni, shu
jumladan multimediyali o’quv kurslarini qo’llash, o’qituvchi va o’quvchining
interfaol o’zaro aloqalarini ta’minlash, multimediali o’quv kurslari va darsliklarini
ishlab chiqishda yuqori malakali kadrlarni jalb etishdan iborat bo’ladi.
Multimedia axborotlarni har xil ko’rinishlarda tasvirlash va dinamik obrazlarini
yaratish, uni ko’rish va eshitish organlari orqali qabul qilish va tasavvur etish
imkoniyatlarini yaratadi.
Multimedia
texnologiyalarida an’anaviy texnologiyalarga qaraganda
axborotlar matn ko’rinishda emas, balki tasvir, ovoz va harakatlar ko’rinishida
ifodalanilishi o’quvchilarni darslarda faolroq, diqqatliroq intiluvchan va
qiziquvchan bo’lishga o’rgatadi, chunki tavsiya qilinadigan har bir axborot ularning
ishtiroki va harakati orqali amalga oshiriladi.
Ta’lim tizimida multimedia texnologiyalari nazariy, amaliy, ko’rgazmali,
ma’lumotli, trenajyorli va nazorat qismlarini birlashtirish yo’li bilan o’quvchilarga
ijobiy va samarali ta’sir etuvchi vosita hisoblanadi. Bundan tashqari ta’lim tizimida
multimediali o’quv kurslaridan foydalanish nazariy materiallarning namoyishlarini
sifatli video yozuvlari, virtual laboratoriya ishlari va amaliyotlarni, turli
jarayonlarning imitasion animasiyali modellarini yaratish imkonini beradi, bu uchun
o’quvchilarning o’quv sinflari, kompyuter sinflari, o’qitishning texnik vositalari
xonasida,
uslubiy xonalarda, kutubxonalarda amaliy shug’ullanishlarini
tashkillashtirish lozim bo’ladi.
14
Ta’lim tizimida foydalaniladigan barcha multimediali o’quv kurslari amaliy
tadbiqdan va tajribadan o’tgan bo’lishi bilan birga, o’ziga xos pedagogik-psixologik
xususiyatlarga ham ega bo’lishi kerak.
Multimediali o’quv kurslarining pedagogik-psixologik xususiyatlari bilim va
ko’nikmalarni shakllantirish uchun foydalaniladigan o’quv materiallarining
tasvirlanish hamda ifodalanish formasiga va ko’rinishiga bog’liq bo’ladi. Ular
faqatgina misol va masalalar yechish, amaliy va laboratoriya mashg’ulotlarini
bajarish jarayonidagina emas, balki butun o’quv jarayonida o’quvchilarni bilim,
malaka va ko’nikmalarini shakllantirishga qaratilishi lozim.
Ta’lim tizimida yaratilayotgan multimedia o’quv kurslarining asosiy
xususiyatlaridan biri, shu mavzuni o’rganishning ma’lum bir nozik jihatlari bilan
aniqlanadi, ular esa o’z navbatida katta sondagi ko’rgazmali materiallarni talab
qiladi, chunki ularning ishtirokisiz jonli dunyoning turli tumanligini, uni qurishni
zarurligini, biologik, ximik va fizika jarayonlarning hosil bo’lish mexanizmini va
rivojlanishini to’liq namoyish qilib bo’lmaydi.
Ta’lim tizimi uchun multimediali o’quv kurslarini yaratishda shu sohaning
asosiy didaktik masalalaridan biri – o’qitishni modellashtirish va tasavvurlash
obyektlariga ta’sir qilishning umumiy metodlari muhim o’rinlardan birini egallaydi.
Multimedia o’quv kurslari avvalgi tradision o’quv qo’llanmalardan ko’p
jihatlari bilan farq qiladi. Shu jumladan, o’quv materiallarini o’quvchilarga tavsiya
etish multimediali: grafika, animasiya, video, ovozli va tovushli harakatlar, real
voqyea va hodisalarni modellashtirish kabi boshqa ko’plab elementlar orqali amalga
oshiriladi, chunki ular natural obyektlar va ko’rgazmali qurollarning kamchiliklarini
ma’lum bir miqdorda yoki to’liq qoplash imkonini beradi. Bu esa o’quvchilarni
o’rganayot-gan mavzular bo’yicha bilim va malakalarni shakllantirishda va
mustahkamlashda muhim ahamiyatga ega bo’ladi. chunki ular natural obyektlar va
ko’rgazmali qurollarning kamchiliklarini ma’lum bir miqdorda yoki to’liq qoplash
imkonini beradi. Multimedia o’quv kurslarida o’quv materiallarini to’ldiruvchi va
15
uning qabul qilish darajasini oshiruvchi ko’rgazmali vositalari alohida jadvallar,
grafik sxemalar , rasmlar va boshqalardan iborat bo’lgan slaydlar, videofilmlar va
boshqa shunga o’xshash ko’rgazmali nazariy materiallar orqali tasvirlanilishi
mumkin.
Multimedia o’quv kurslarini yaratishda va ulardan foydalanish lokal kompyuter
va Internet tarmog’i keng imkoniyatlarni ochib beradi. Multimediali o’quv kurslarini
butun dune kompyuter tarmog’iga joylashtirilishi, ulardan o’quv jarayoni
foydalanishda to’g’ridan-to’g’ri murojoat qilish, o’quvchilarga axborotlarni topish ,
izlash va o’rganish faoliyatini shakllantirish va kengaytirish imkoniyatlarini
yaratadi.
Xulosa qilib aytganda, multimedia o’quv kurslarini yaratishda eng avvalo turli
dasturiy vositalar bilan yaratiladigan interfaol komponentalarga asosiy e’tiborni
qaratish lozim.
| 