158
Ahmadiylarga ko‘ra barcha dinlar, qandaydir xaloskorni kutadilar, uni kelishi
ilinji bilan yashaydilar. Agar kutilayotgan qutqaruvchi,
bir odamda mujassam
bo‘lsa, dinlararo kelishmovchilik yo‘qotilgan va bashariyat hamohanglikka erganlar
bo‘lar edi.
Mirzo G‘ulom Ahmad 1908 yil 26 mayda Lahorda vafot etgan. Qabri
Qodiyonga olib ketilgan va tarafdorlari uchun muhim ziyoratgohga aylangan.
Mirzo G‘ulom Ahmadning o‘limidan keyin shogirdlari uning fikrlarini
yig‘ishda davom etdilar va natijada «Sinkretik Qodiyoniylik\Ahmadiylik harakati»
yuzaga kelgan. Keyinchalik oqim «Qodiyon ahmadiylari» va «Lahor ahmadiylari»
nomli ikki jamoaga bo‘linib ketdi.
Dastlab, payg‘ambarlikning Muhammad (s.a.v) bilan tugagani va
qiyomatgacha undan boshqa payg‘ambar kelmasligini tan olishini ta’kidlagan Mirzo
G‘ulom, 1901 yildagi «Juma xutbasi»da uning izdoshi bo‘lgan Mavlaviy
Abdulkarim Mirzo G‘ulom Ahmad uchun «nabiy» va «rasul» sifatlarining ishlatish
mumkin deb e’lon qilgan.
Avvalroq, «Muhaddas» (xitob qilinib, gaplashilgan)
deb nomlangan Mirzo
G‘ulom keyinchalik muhaddaslikni bir ma’noda juz’iy nabiylik sifatida baholagan;
butunlay payg‘ambarlikning tugaganini, lekin juz’iy nabiylikning qolganligini
ochiqcha aytgan.
Nihoyat 1902 yili u quyidagi so‘zlar bilan haqiqiy niyatini va maqsadini
ma’lum qilgan: «Qayta-qayta aytganim kabi, men sizlarga o‘qib bergan bu so‘zlar,
qat’iy va aniq shaklda Qur’on va Tavrot kabi Allohning so‘zidir. Men Allohning
zilliy va Buruziy nabiysiman va har bir musulmon diniy ishlarda menga itoat qilishi
kerak. Har bir musulmonning mening Mav’ud (va’da qilingan)
Masih ekanimga
ishonishi kerak. Chaqirig‘im (da’vatim) yetib borgan har bir inson meni ishlarida
xoqon deb bilmasa, mening Mav’ud Masih ekanligimga ishonmasa va menga kelgan
vahiylarning Allohdan kelganligini qabul qilmasa, garchi musulmon bo‘lsa-da, o‘z
davrida qabul qilishi kerak bo‘lgan narsani inkor qilgani uchun osmonlarda jazoga
loyiq va mas’ul bo‘ladi».
Qodiyoniylar aqidasiga ko‘ra, Alloh ro‘za tutadi, namoz o‘qiydi, uxlaydi,
uyg‘onadi, yozadi, imzo chekadi, ba’zan adashib ham turadi.
Farishtalar ko‘z bilan emas, ruh bilan ko‘rilishi mumkin. Ular vahiy olib
keluvchi, Allohning buyurganlarini elchilariga o‘rgatuvchi, imon egalariga quvvat
bag‘ishlovchi, insonlar uchun shafoatda bo‘luvchi, insonlarning ruhiy jihatdan
yuksalishlarini va yaxshi ishlarga yo‘nalishlarini ta’minlovchi mavjudotlardir.
Mirzo G‘ulom Ahmad, Muhammad (s.a.v)dan keyin (shariat olib kelgan)
vahyning
kelmasligi fikrini olib, haqiqiy nabiylik uchun Jabroil (a.s.)ning kelishi
kerakligi haqidagi aqidani olg‘a surgan.
Ahmadiylarning e’tiqodiy mavzulardagi eng qiziq fikrlari oxirat bilan
bog‘liqdir. Ahmadiylarga ko‘ra, oxirat, yangi bir holat emas; haqiqatda u, hozirgi
ma’naviy hayotimizning mukammal va qusursiz ko‘rinishidir; oxiratning ne’matlari
ma’naviydir.
Har bir qodiyoniy oylik daromadining 1/16 qismini mazhabga ajratishi va
buni vasiyatiga qo‘shib yozishi talab qilinadi.
159
Qodiyoniylik izdoshlari 5-6 millionga yaqin deb taxmin qilinadi. Bu miqdor
biroz ko‘paytirilgan bo‘lishi ham mumkin. Hozirgi kunda ahmadiylar Hindiston va
Pokistondan tashqari, bir necha arab mamlakatlari, Eron, Afg‘oniston, Afrika hamda
G‘arb mamlakatlarida tarqalgan. Londonda ularning katta markazi bor. Ahmadiylar
MDH hududiga keyinga yillarda kirib keldi. Ko‘proq ishbilarmon, tojir va xayriya
jamiyati vakillari sifatida Tatariston va boshqa joylarda rasmiy ro‘yxatdan o‘tgan.
Robita al-olam al-islomiy (Islom olami ittifoqi) Ahmadiyani «islomga yot oqim»
deb e’lon qilgan.
